Precieze aantallen heeft de werkgeversorganisatie niet, maar woordvoerder Jannes van der Velde spreekt van een „nieuw verschijnsel”. „Ik kan mij niet herinneren dat het zo vaak in nieuwe cao’s wordt genoemd”, aldus de woordvoerder na een inventarisatie op verzoek van het Nederlands Dagblad.

Onder meer ABN AMRO, Canon, de Volksbank, pensioenuitvoerder PGGM, uitgevers en bedrijven in de banden- en wielenbranche hebben 5 mei in hun cao’s aangewezen als een jaarlijkse betaalde vrije dag. Ook bij gemeenten is dat het geval.

Oekraïne-oorlog

Van der Velde vermoedt dat de oorlog in Oekraïne en recent de oorlog in Gaza daar debet aan zijn. In cao-afspraken wordt daarnaar verwezen, zegt hij. Zo stelt pensioenuitvoerder PGGM het belangrijk te vinden „juist nu met het oog op de verschillende crises in de wereld, stil te staan bij het belang van leven in vrijheid”. De Volksbank zegt 5 mei als jaarlijkse vrije dag aan te wijzen „om het belang van vrede en het in vrijheid leven te benadrukken”. Van der Velde: „Dat er hier aan de cao-tafel wordt stilgestaan bij wat een paar duizend kilometer ten oosten van ons gebeurt, is wel bijzonder.”

Voorzitter Piet Fortuin van vakbond CNV herkent het beeld dat in meer cao’s afspraken staan over een jaarlijkse vrije dag op 5 mei. „Je ziet het mondjesmaat groeien. Vooral in de wat kleinere cao’s, waar minder werknemers onder vallen, zie je een toename. In de grote cao’s minder.”

Dat heeft „deels” te maken met de oorlog in Oekraïne en het besef dat we onze vrijheid moeten koesteren, zegt hij. „Maar het groeit ook omdat werkgevers op die manier de looneisen van vakbonden proberen te temperen. Zij zeggen dan: zo’n extra vrije dag staat voor 0,5 procent loon. Sommige bedrijven hebben liever zo’n extra vrije dag, dan dat de lonen structureel stijgen. Zij denken dat ze het werk ook gedaan kunnen krijgen met die vrije dag erbij.”

Fortuin zegt voorstander te zijn van een jaarlijkse vrije dag op 5 mei voor iedereen. „Zeker in deze tijd zou het zo moeten zijn dat we onze vrijheid en vrede jaarlijks met elkaar kunnen vieren”, aldus de vakbondsvoorzitter. „En niet dat dit slechts voor een deel geldt, en de rest aan het werk is.”

Hoewel nu meer werknemers jaarlijks op 5 mei vrij zijn, kan het nog wel even duren voordat dit voor iedereen geldt. Want enkele jaren geleden bleek uit een enquête van AWVN dat dit slechts in 8 procent van de cao’s geregeld is, vooral bij de overheid. In verreweg de meeste cao’s –acht op de tien– stond dat werknemers eens in de vijf jaar op 5 mei vrij zijn – alleen in lustrumjaren. Dit jaar valt 5 mei overigens op zondag, een dag dat veel werknemers al vrij zijn.

„Dat beeld begint nu misschien langzaam te kantelen”, zegt de AWVN-woordvoerder. „Waar een jaarlijkse vrije dag is afgesproken, zal die ook niet zomaar weer verdwijnen.” Toch denkt hij niet dat de huidige toename doorzet en dat het aantal werknemers dat elk jaar betaald verlof krijgt op 5 mei blijft groeien. „Daarvoor is het te duur.”

Platvloers

De woordvoerder vindt het niettemin goed dat werkgevers en vakbonden niet alleen kijken naar „platvloerse dingen als het loon”, maar ook breder kijken. „Een bedrijf is geen eiland, maar onderdeel van een grotere wereld. Je hebt maar voor een beperkt deel in de hand wat er gebeurt. Het is verstandig daarbij stil te staan.”

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei pleit er al langer voor dat werknemers elk jaar op 5 mei vrij zijn. Uit het Nationaal Bevrijdingsonderzoek, uitgevoerd in opdracht van het Comité, bleek vorig jaar dat zeven op de tien Nederlanders daar voorstander van zijn.