„Partijverbod verschaft AfD martelaarsrol”
Potsdam, München, Berlijn, Frankfurt, Hamburg: op de straten in Duitsland klinken protesten tegen de groeiende radicalisering van de AfD. Er gaan zelfs stemmen op om de rechts-radicale partij te verbieden.
Duitsers demonstreerden afgelopen zaterdag en zondag massaal tegen de AfD, voluit Alternative für Deutschland. Ook voor de komende dagen zijn nieuwe betogingen aangekondigd. Onze oosterburen laten hun stem horen nadat vorige week onthullingen naar buiten kwamen van Correctiv, een platform voor onderzoeksjournalistiek. Dat meldde dat invloedrijke AfD’ers met andere rechts-extremisten een plan hadden besproken om vluchtelingen, immigranten en Duitsers met een migratieachtergrond het land uit te zetten.
De AfD brengt de democratie in gevaar, liet de zogenaamde zwijgende meerderheid weten. Ook politici zoals minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock en bondskanselier Olaf Scholz liepen mee. Samen lieten ze zich zien met een bordeauxrode sjaal om de hals met daarop de tekst: ”Potsdam bekent kleur”. Baerbock zei tegen verslaggevers: „Ik sta hier als een van de duizenden inwoners van Potsdam die opkomen voor de democratie en strijden tegen het oude en nieuwe fascisme.”
Zwaarste middel
De protesten gaan gepaard met de roep de AfD te verbieden. Is de partij zo fout dat er een verbod moet komen? In de deelstaten Thüringen, Saksen en Saksen-Anhalt geldt de AfD als ”gegarandeerd rechts-extreem”. Op grond van deze inschaling mag de binnenlandse veiligheidsdienst de partij en haar leden in de gaten houden. Neemt het gevaar dat van de AfD uitgaat toe, dan mag de binnenlandse veiligheidsdienst zwaardere middelen inzetten.
Het zwaarste middel dat tegen een partij kan worden ingezet is een verbod, maar dat is in een democratie een moeilijk en langdurig proces. Een verbod kan alleen worden aangevraagd door de regering, de Bondsdag of de bondsraad (de vertegenwoordiging van de deelstaten). Dat verzoek wordt ingediend bij het Constitutionele Hof en dat gaat vervolgens na of de partij de democratie ondermijnt.
Volgens Daniel Günther (CDU), de minister-president van Sleeswijk-Holstein, is dat moment nu al bereikt. Friedrich Merz, de CDU-partijleider, zegt daarentegen: „Zo’n procedure gaat jaren duren en verschaft de AfD een martelaarsrol, waardoor ze alleen maar sterker wordt.”
Een partijverbod is twee keer eerder in de Duitse geschiedenis uitgevaardigd. In 1952 werd de Socialistische Rijkspartij, een opvolger van de NSDAP, verboden. Hetzelfde overkwam de KPD, de Communistische Partij van Duitsland, in 1956. Er zijn in 2003 en 2017 pogingen ondernomen om de NPD, Nationalistische Partij van Duitsland, te weren, maar die mislukten. De partij was van te weinig betekenis om de democratie in gevaar te brengen, oordeelde het Hof.
Van de AfD kan niet worden gezegd dat ze onbeduidend is. In de landelijke peilingen ligt de partij op 22 procent van de stemmen en is daarmee na de CDU de grootste. In het oosten van Duitsland scoort ze beduidend hoger. In Brandenburg staat de partij op 27 procent van de stemmen, in Thüringen op 34 en in Saksen zelfs op 35 procent. Daarmee zou ze in alle drie de deelstaten de sterkste politieke kracht zijn.
Staatsgreep
Onderzoek wijst uit dat de mensen op de AfD stemmen omdat ze teleurgesteld zijn in de gevestigde partijen. Dat heeft vooral te maken met het in de ogen van de burger slappe migratiebeleid. De regeringspartijen winnen het vertrouwen ook niet omdat ze continu met elkaar overhoop liggen. Bij alle ruzies laat de bondskanselier zich amper horen. Sommige kranten merkten schamper op dat de demonstraties tegen de AfD de regeringscoalitie van pas komen. Voor een ogenblik was de aandacht van de interne problemen afgeleid.
De Duitse partijen hebben onderling afgesproken niet met de AfD te zullen regeren. Het is de vraag of dat verstandig is, zegt Hubertus Knabe, deskundige van de DDR en de Oost-Duitse deelstaten, in het magazine Cicero. Hij wijst erop dat in de jaren negentig niemand met de PDS, de vroegere Oost-Duitse communisten, wilde regeren. „Dat veranderde toen de SPD zich niet meer aan de afspraak hield en in Saksen-Anhalt een minderheidsregering vormde die door de PDS werd gedoogd. Later vormden ze officieel een coalitie. Het voorbeeld is interessant omdat de verkiezingsresultaten van de PDS daarna terugliepen. De partij bleek minder aantrekkelijk toen ze politiek moest bedrijven. Tegelijkertijd werd ze een stuk minder radicaal, omdat ze mensen nodig had die niet alleen leuzen konden roepen, maar die vooral leiding konden geven aan een ministerie.”
Knabe neemt de AfD met het oog op het Duitse verleden wel zeker serieus. „Op grond van de geschiedenis is een pragmatische omgang met radicaal-rechtse partijen in Duitsland moeilijker dan in andere landen. De benoeming van Adolf Hitler in 1933 tot rijkskanselier liep uit op een misdadige dictatuur. We moeten ervoor oppassen dat dit met de AfD gaat gebeuren. Wie echter vandaag in Duitsland een dictatuur wil vestigen kan dit niet op een legale manier doen, maar alleen door een staatsgreep. Dat gevaar kan ik niet ontdekken.”
