Engeland gaat nog steeds gebukt onder storm Henk. Door heel Engeland zijn 240 overstromingswaarschuwingen van kracht. Honderden mensen zijn geëvacueerd om het overstromingsgevaar, meldt de BBC.

Spoorlijnen en wegen liggen onder water met grote ontwrichting van het verkeer als gevolg. In Oost-Londen is een dijk doorgebroken waardoor zo’n vijftig mensen in veiligheid moesten worden gebracht. In Nottinghamshire is het water buiten de oevers van de rivier de Trent getreden. Honderden huizen en andere gebouwen raakten beschadigd.

Volgens het Britse milieuagentschap is het gevaar op overstroming naast de huidige regenval des te groter door het natte weer van de afgelopen periode. De grond is „oververzadigd” stelt Caroline Douglass, de hoofdverantwoordelijke voor het overstromingenbureau van het agentschap. „Het water kan nergens meer heen.” Volgens het milieuagentschap is er ook de komende vijf dagen nog zware regenval en een risico op overstromingen.

Een aannemer is vrijdagavond samen met genietroepen van defensie in opdracht van Rijkswaterstaat (RWS) begonnen met de aanleg van een nooddam in het water aan de Stuwweg in Maastricht. Daar brak enkele dagen geleden een dam waardoor het water met hoge snelheid een weg zoekt naar een achterliggende groenstrook en de Maas. De nooddam moet die stroming stoppen. Dat betekent wel dat het water tussen de nooddam en de kapotte dam wegloopt en de woonboten droog komen te liggen. Deze mededeling van RWS leidde vrijdagavond tot veel commotie tijdens een bewonersbijeenkomst.

May van de Kerkhof, directeur netwerkmanagement Zuid-Nederland van Rijkswaterstaat zei dat de nooddam zondagavond klaar moet zijn. Dan duurt het twee dagen totdat het water weg is gelopen en de circa twintig woonboten tussen beide dammen droog komen te staan. Bewoners is gevraagd informatie over hun boot te geven, met name of hun boot al dan niet een platte bodem heeft. In dat geval kan de schade beperkt blijven.

De nooddam bestaat uit zware stenen, onder meer grote stenen in enorme netten en blokken van 600 ton om te voorkomen dat het water stenen meesleurt en woonboten nog meer beschadigd raken. Zodra de dam klaar is duurt het volgens burgemeester Wim Hillenaar van Maastricht twee dagen voordat al het water ten noorden van de dam is weggelopen en de boten aan de grond staan. Er wordt alles op alles gezet om snel ook de defecte dam te herstellen om zo leegloop tegen te gaan, maar Van de Kerkhof waarschuwde voor te veel optimisme daarover.

Een aantal bewoners werd via de stuw bij Borgharen vrijdag al naar hun boot gebracht om de schade op te nemen en spullen te halen. Ook zaterdag kan een groep bewoners even naar hun boot. De stroom is uitgevallen, de inhoud van koelkast en diepvries is verloren gegaan. Bewoners hebben hun dieren tijdig mee van boord kunnen nemen.

Hillenaar zei te begrijpen dat bewoners in grote onzekerheid zitten. „Je zult huis en haard maar verliezen”, zei hij. Het is onduidelijk wanneer de bewoners weer naar huis kunnen.

De Veiligheidsregio Zuid-Limburg laat weten dat de aannemer in de nacht van vrijdag op zaterdag doorgaat met het aanvoeren van stenen voor het herstel van de dam. De veiligheidsregio zegt de situatie „nauwlettend” in de gaten te blijven houden. Ook dit weekend gaan aannemer en leger verder met de aanleg van de nooddam.

Het Oranjesluizencomplex in het IJ bij Amsterdam blijft tot en met volgende week woensdag gestremd. Het complex zit al sinds woensdagavond dicht. De Noorder-, Midden- en Zuidersluis en de Prins Willem Alexandersluis in het complex kunnen niet bediend worden door de hoge waterstand in het Markermeer, laat Rijkswaterstaat weten.

Binnenschippers moeten omvaren. Zij krijgen informatie via de speciale scheepvaartberichtgeving. Bij het Oranjesluizencomplex lagen vrijdagmiddag ongeveer zestig schepen te wachten, aldus de dienst.

Het complex ligt op de grens van het Binnen-IJ en het Buiten-IJ en vormt de toegang naar het Noordzeekanaal vanaf het IJ en het Markermeer en omgekeerd. Jaarlijks passeren ongeveer 120.000 schepen de sluizen.

De sluizen en sluisdeuren maken deel uit van de waterkering langs het Markermeer. Het water staat nu zo hoog dat het niet veilig is om de deuren te openen, aldus Rijkswaterstaat. De dienst heeft onderzocht of kleinere wachtende schepen nog doorgelaten konden worden, maar besloten is om dat niet te doen.

Schepen aan de Amsterdamse kant van de sluis kunnen omvaren via het Amsterdam-Rijnkanaal en de Nederrijn of Waal naar Arnhem, vervolgens via de IJssel naar Kampen en daar het IJsselmeer op. Schippers die aan de kant van het Buiten-IJ wachten kunnen die route in omgekeerde richting afleggen. Ze moeten rekening houden met de door het hoogwater beperkte doorvaarhoogte bij de spoorbrug bij Deventer.

Kleine schepen, korter dan 85 meter, kunnen via de Zaan en het Noordhollandsch Kanaal naar Den Helder en Kornwerderzand varen. Ook zij moeten rekening houden met minder doorvaarhoogte bij de Coenbrug in Koog aan de Zaan.

Het wegpompen en -malen van het overvloedige regenwater in de Friese vaarten, sloten en meren gaat voor het laten aangroeien van ijs. Voorlopig haalt Wetterskip Fryslân het speciale vorstprotocol nog niet uit de kast, waarschuwt de waterbeheerder in de Nederlandse schaatsprovincie bij uitstek.

Het Friese waterschap heeft een „draaiboek ijs” in de kast liggen voor als er een langere periode met stevige vorst wordt verwacht. Dat draaiboek is ook een opmaat naar een eventuele Elfstedentocht. Bij langer durend vriesweer zet het schap de poldergemalen uit en worden sluizen gesloten. Korte tijd later volgt dan een vaarverbod op alle water dat niet gebruikt wordt door de beroepsvaart. Zo wordt de ijsgroei bevorderd en kan een mooie ijsvloer ontstaan.

„Maar we kunnen nu geen rekening houden met de vorstperiode die vanaf zondag wordt verwacht. Het peil in alle wateren die samen de Friese boezem vormen staat zeer hoog en moet noodzakelijk afgevoerd worden”, aldus een woordvoerster van het schap.

Volgens haar is de waarschuwing van vrijdag niet in de eerste plaats bedoeld om Elfstedenkoorts te temperen. „Het is vooral voor de veiligheid. Friesland trekt heel veel schaatsers en die moeten nu weten dat het ijs onveilig kan zijn. Door bemalen verdwijnt water onder het ijs. Er kan dus een dun ijslaagje liggen met heel veel ruimte eronder. Schaatsen op dieper water raden we dringend af.”

Zo’n 25 militairen van defensie helpen bij de bouw van een tijdelijke nooddam in Maastricht. De genisten van de landmacht worden voor de opbouw van de nooddam per direct ingezet. Ze zijn met de bouw aan de slag tot en met maandag, maakte defensie bekend.

De militairen leggen een veerverbinding aan tussen de oost- en westoever van de Maas. Daarmee kan een aannemer oversteken om materieel te brengen naar een gebied dat door de sterke stroming anders ontoegankelijk is.

De aannemer legt vanaf twee kanten de tijdelijke dam aan met behulp van grote graafmachines en stenen. Die dam moet het water reguleren en komt aan de ingang van de vaart te liggen waar ruim dertig woonboten voor anker liggen.

De bouw van een nooddam is nodig nadat eerder deze week een overlaatdam was weggespoeld bij de Stuwweg en de Bosscherveldweg. Een overlaat is een lage dam die onder normale omstandigheden het water tegenhoudt, maar bij hoogwater kan er wat water overheen vloeien. De afgelopen dagen was de waterdruk echter zo hoog, dat een deel van de dam het niet hield en wegsloeg.

Door de snelle stroming van het water sloeg een woonboot los, die vervolgens een brug ramde. De brug raakte zwaar beschadigd en staat op instorten. Daardoor is de oever waaraan de woonboten liggen, niet meer bereikbaar.

De vorst die komend weekend wordt verwacht, is niet gevaarlijk voor de dijken, zegt adviseur waterveiligheid bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma Harm Rinkel. Door de vele regen van de afgelopen tijd zitten de dijken vol water. Als dat water bevriest, maakt het de dijken niet zwakker, maar juist ietsje sterker.

Vorst bevriest het water in dijken een klein stukje, legt de expert uit. Bij strenge vorst raakt een stuk van maximaal een halve meter tot 60 centimeter van de toplaag bevroren. Maar bij de temperaturen die voor komende dagen zijn voorspeld zal de toplaag van de dijken hoogstens 10 centimeter bevriezen.

Dit heeft geen gevolgen voor de beschermende functie van de dijken tegen het hoge water uit de rivieren, zegt Rinkel. Als de vorst al van invloed is, dan is het effect volgens hem eerder positief. De dijken zelf worden iets steviger doordat de toplaag hard is door bevriezing en bovendien is het land eromheen makkelijker begaanbaar als het niet drassig, maar bevroren is. Zo zijn de dijken makkelijker te bereiken voor onderhoud en controle.

De dijken vervullen sowieso probleemloos hun taak, zegt Rinkel. Het water in de rivieren staat hoog, maar de dijken kunnen nog veel hogere standen aan. Binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma werken Rijkswaterstaat en de waterschappen de komende jaren aan versterking van dijken. Zo’n 2000 kilometer aan dijken moeten worden aangepakt. Maar Rinkel benadrukt dat alle dijken en andere beschermende infrastructuur zoals sluizen en gemalen in Nederland bestand zijn tegen de huidige gevolgen van klimaatverandering, zoals lange periodes van regenval.

Wetterskip Fryslân heeft een achtste polder voor het opvangen van water ingezet. Het gaat om een gebied bij De Leijen, een meer tussen Oostermeer en Opeinde. Donderdag waren al zeven natuurpolders geopend voor overtollig water.

Het schap verwacht dat alle acht wateropvanggebieden vrijdag helemaal volgelopen zullen zijn met water. De waterstand in het stelsel van Friese meren, vaarten en kanalen is al aan het dalen doordat er water in de opvangpolders kan weglopen, aldus het schap.

Het water in Friesland staat nog wel heel hoog, maar daalt na zaterdag merkbaar, verwacht het waterschap. Ook waterschap Noorderzijlvest in Groningen denkt dat de hoogste waterstanden, die werden veroorzaakt door heel veel regen, voorbij zijn. Het weer knapt vanaf zaterdag op en er kan weer water geloosd worden op het Lauwersmeer en de Waddenzee, aldus het schap. Het waterpeil in Groningen zal nog wel even hoger blijven en mogelijk overlast veroorzaken, omdat er ook veel water uit Drenthe afgevoerd moet worden naar de Waddenzee.

Waterbeheerders staan op scherp. Met onder meer de inzet van talloze gemalen proberen ze het hoogwater de baas te blijven. Zes vragen.

Lees ook

Grootste gemaal in Nederland pompt 260.000 liter per seconde

De Rijn bij Lobith bereikt zondag de vierde hoogwaterpiek sinds 22 november vorig jaar. Het rivierwater bereikt dan naar verwachting van Rijkswaterstaat een stand van ongeveer 14,50 meter boven NAP, net zo hoog als bij de vorige hoogwaterstand kort voor de jaarwisseling. Omdat het weerbericht er gunstig uitziet, gaat de hoge waterstand na zondag snel weer dalen. Volgens de waterbeheerder is de waterstand volgende week donderdag alweer normaal voor de tijd van het jaar.

Vanwege het stijgende water in de grote rivieren heeft Rijkswaterstaat de grote stuwen bij Driel in de Nederrijn en bij Hagestein in de Lek weer omhooggetrokken, zodat de watermassa goed kan doorstromen. De gloednieuwe hoogwatergeul langs de IJssel tussen Veessen en Wapenveld in Gelderland is klaargemaakt voor gebruik. De hoogwaterkering Ravenswaaij bij Tiel in het Amsterdam-Rijnkanaal is gesloten om te voorkomen dat water in de Betuwe loopt. De naastgelegen Prinses Marijkesluizen staan nog open om de scheepvaart niet te hinderen.

Volgens Rijkswaterstaat gaat de nieuwe golf op de grote rivieren wel wateroverlast veroorzaken, maar geen ernstige problemen. „De dijken zijn berekend op een veel hogere waterstand en kunnen dat aan. Natuurlijk zitten wij en de waterschappen erbovenop, maar de situatie is stabiel. Het hoge water in de Maas neemt bovendien alweer af”, aldus een woordvoerder.

Een brok oude stoomtechniek bewijst in deze dagen van extreem hoogwater goede diensten. Het monumentale Woudagemaal in Lemmer verlost de Friezen van overtollig water.

Lees ook

Stoomgemaal in Lemmer pompt watermassa vanuit Friesland IJsselmeer op

Grote wegen in het oosten en noordoosten van het land staan vanwege de hevige regenval de afgelopen dagen geregeld onder water, laat de ANWB weten. Vrijdagochtend zijn de N345 van Zutphen naar Apeldoorn en de N36 tussen Almelo en Ommen dicht omdat er te veel water op het wegdek ligt.

Die laatste weg is in de buurt van Vriezenveen in beide richtingen afgesloten. De verwachting is dat het probleem vrijdagochtend al wordt opgelost zodat het verkeer weer door kan rijden.

De N345 is nabij Zutphen in één richting afgesloten. De weg blijft mogelijk tot dinsdag dicht. Een woordvoerster van de provincie legt uit dat er donderdag 20 centimeter water op de weg stond. Dat kan niet worden weggepompt, omdat het gebied rond de weg al helemaal verzadigd is. Het water moet dus vanzelf weglopen. De provincie controleert geregeld of dit al gebeurt en opent de weg zodra het mogelijk is.

De waterplassen kunnen volgens de woordvoerder zijn ontstaan doordat het water niet goed weg kan, of doordat het bijvoorbeeld vanaf een hoger gelegen viaduct op de weg lekt. Het kan gevaarlijk zijn om met hoge snelheid door een grote waterplas te rijden. Op beide wegen mag 80 kilometer per uur worden gereden. Afgelopen dagen was het al vaker raak in de regio, zegt hij. Elders in het land zijn momenteel geen grote wegen onbegaanbaar door het water. De ANWB doet alleen meldingen over N-wegen en A-wegen (snelwegen).

Komend weekend gaat het vriezen. Dat kan de situatie nog gevaarlijker maken. De ANWB is daarom extra alert op ondergelopen wegen.

Waterstand in IJsselmeer en Markermeer blijft zeer hoog
De waterstand in het IJsselmeer en het Markermeer blijft zeer hoog, aldus Rijkswaterstaat. Dat komt doordat de meren al heel vol zitten door de vele regen, terwijl op de grote rivieren de vierde hoogwatergolf in aantocht is. Dat water komt ook gedeeltelijk in het IJsselmeer terecht. Harde windvlagen laten het hoge water richting de kust opstuwen. Volgens Rijkswaterstaat zijn op dit moment geen extra maatregelen nodig rond het Markermeer.

Donderdag kon er water vanuit het IJsselmeer geloosd worden op de Waddenzee. Vrijdag is dat ook mogelijk, maar het Markermeer zal daar nog niet van profiteren omdat de waterstand op het IJsselmeer hoger is dan die op het Markermeer. Er kan dus geen water vanuit het Markeermeer naar het IJsselmeer afgevoerd worden. Rijkswaterstaat denkt dat de waterstanden op de meren over enkele dagen gelijk zullen zijn. Omdat in het weekend droger weer wordt verwacht zijn de vooruitzichten gunstig, aldus de dienst.

De gemeente Hoorn verwacht ook minder problemen met het hoge water in het Markermeer en schroeft de controles in de nacht terug. Er wordt ’s morgens vroeg, ’s middags en laat in de avond nog een ronde gelopen. Extra zandzakken of big bags zijn waarschijnlijk niet meer nodig, aldus de gemeente. De big bags hebben in de nacht van donderdag op vrijdag het hoogste water uit het Markermeer op het Visserseiland en in de Grashaven tegengehouden.

De crypte van de Lebuinuskerk in Deventer is door het hoge water ondergelopen, meldt de kerk vrijdag. De kerk aan het Grote Kerkhof heeft een put onder de kerk die in verbinding staat met het water in de rivier de IJssel, zegt de koster-beheerder. De grafkelder van de kerk staat zo’n 12 centimeter onder water.

„Het staat helemaal blank, het is een bijzonder gezicht”, meldt de koster-beheerder. Het water zakt volgens hem inmiddels weer. Eerder stond de crypte zo’n 25 centimeter onder water. Komende zondag verwacht de kerk weer een piek.

De kerk heeft uit voorzorg alle meubelstukken uit de kelder gehaald. Het water wordt volgens de koster-beheerder echter niet weggepompt. „Dan kan ik de pomp net zo goed in de rivier hangen.” De kerk heeft vaker te maken gehad met wateroverlast, de laatste keer was in 2011. Toen was de kelder zo’n 15 centimeter ondergelopen.

De hoogste waterstand in de Maas is voorbij, aldus Rijkswaterstaat. Na de piek van donderdagmorgen ging het rivierpeil in de nacht van donderdag op vrijdag nog even omhoog, maar het water kwam een stuk minder hoog dan eerder werd verwacht, zodat er vrijdag geen sprake is van een tweede piek. De hoogwatergolf op de Maas is nu in de buurt van Stevensweert (gemeente Maasgouw) in het midden van Limburg.

Donderdag voerde de Maas bij St. Pieter onder Maastricht 1700 kubieke meter water per seconde af. Zulk hoog water komt eens in de drie tot vier jaar voor, aldus de waterbeheerder. De aanvoer van regenwater vanuit Frankrijk en de Ardennen daalt nu snel. De Maas blijft volgens Rijkswaterstaat een poosje op een stabiele hoge afvoer van 1500 kubieke meter per seconde staan. In de loop van zondag daalt de waterstand verder.

Honderden dijkwachten van waterschap Limburg lopen voortdurend inspectierondes over de dijken langs de regenrivier. Alle stuwen in de Maas zijn omhooggezet om het water zo snel door te laten stromen.

De drie waterschappen in de provincie Noord-Brabant zetten veel waterbergingen in hun gebied in om overstromingen te voorkomen. De hoogwaterpiek op de Maas komt tussen vrijdag en zaterdag voorbij en alle watergangen in de provincie zitten overvol door de vele regen. Voor het eerst is het nieuwe waterbergingsgebied de Kleine Dommel bij Heeze ingezet om Eindhoven en Geldrop te beschermen tegen wateroverlast, aldus waterschap De Dommel. In de Kleine Dommel is plaats voor 1,5 miljoen kubieke liter water.

Wateropvanggebied Diesdonk bij Helmond en Asten is ingezet om de waterstand op de Zuid-Willemsvaart te verlagen. Het kanaal tussen Maastricht en Den Bosch stond donderdag zo vol dat de sluizen niet meer bediend konden worden. Daardoor lag de binnenvaart stil. Die kan hervat worden volgens waterschap Aa en Maas. De berging bij Veghel is klaar om ook ingezet te worden, zodat inwoners van die plaats geen natte voeten krijgen.

Waterschap Rivierenland, dat zowel met hoogwater op de Maas als met hoogwater op de Waal te maken heeft, heeft het Kolffgemaal bij Hardinxveld-Giessendam gerepareerd. Een pomp van het belangrijke gemaal viel enkele dagen geleden uit door een kapotte motor. Het drijvende gemaal De Pannerling uit de Betuwe is naar Hardinxveld-Giessendam gebracht en het Kolffgemaal draait vrijdag weer volop. Het schap hoopt dat de waterstand op de Linge in de loop van vrijdag gaat dalen. De Linge treedt hier en daar buiten de oevers.

Medewerkers van Defensie zijn vrijdagochtend begonnen met een verkenning van de doorgebroken dam aan de Stuwweg in Maastricht. Ook bekijken ze de toestand van de op instorten staande brug aan de Stuwweg, waar een woonboot door de sterke stroming tegenaan gesleurd is.

Militairen proberen een gedetailleerd beeld te krijgen van de situatie. Volgens een woordvoerder van Rijkswaterstaat is de verkenning bedoeld om te bekijken welke maatregelen genomen kunnen worden, onder meer om de dam tijdelijk te herstellen.

De verkenning begon om 09.00 uur en is nog gaande. De situatie ter plekke is volgens de Veiligheidsregio Zuid-Limburg niet veranderd sinds donderdagavond. Er geldt in het gebied een noodverordening, waardoor niemand op de brug of Stuwweg mag zijn. Alle bewoners van de boten zijn geëvacueerd en verblijven in hotels of bij familie.

Volgens de woordvoerder van de veiligheidsregio wordt inmiddels wel nagedacht over een noodbrug of een andere oplossing, zoals pontons. De brug, waaronder een steunpijler is weggezakt en die daardoor iets is ingezakt, is de enige verbinding met de Stuwweg. Dat is een doodlopende weg waarlangs de ruim dertig woonboten liggen. „Op de een of andere manier moeten we straks toch aan de overkant kunnen komen”, zei hij. „Defensie gaat dat verkennen.”

Een woordvoerder van Rijkswaterstaat zei dat Defensie bekijkt of het mogelijk is de kapotte dam met een grote hoeveelheid stenen althans tijdelijk te herstellen. Dat is een van de opties die de rijksdienst bekijkt. „Maar we hebben te maken met een sterke stroming”, zei hij. Een andere optie is daarom het laten zinken van containers vol stenen aan de ingang van het kanaal, waarlangs de woonboten liggen.