Prof. dr. Jacco Pekelder, sinds twee jaar directeur van het Zentrum für Niederlande-Studien in Münster, wordt na de val van het kabinet Rutte IV in juli van dit jaar regelmatig door Duitse media benaderd. „Vooral na Ruttes aankondiging zich niet opnieuw te kandideren, komen steeds meer interviewverzoeken van Duitse radio-omroepen en kranten binnen”, schreef Pekelder vorige week in een column op de website van het Duitsland Instituut. „Nu willen ze vooral weten wat er op Rutte zal volgen”, zegt de Duitslanddeskundige via de telefoon.

Hoe beoordeelt men in Duitsland de Nederlandse politiek?

„Dat de Nederlandse burger woensdag uit twintig of meer partijen kan kiezen fascineert de Duitser. Anderzijds is hij bevreesd dat wat in Nederland gebeurt, vroeg of laat bij hem zal plaatsvinden. In Duitsland waren in het verleden alleen CDU/CSU, SPD en FDP in de Bondsdag vertegenwoordigd. Daar kwamen in de loop van de jaren de Groenen bij, Die Linke en de AfD bij. Dus heeft de Duitser het angstige vermoeden dat de versnippering de Nederlandse kant op gaat.”

De Duitser is bovendien bang dat het verval van de grote volkspartijen eveneens in zijn land zal plaatsvinden. „In Duitsland hebben de sociaaldemocraten sinds bondskanselier Gerhard Schröder (1998-2005) steeds flinke verliezen moeten incasseren. Nu lijken de christendemocraten aan de beurt. Dat is wat in Nederland is gebeurd en dat doet de vrees groeien: zijn wij nu aan de beurt?”

Als laatste punt noemt Pekelder de opkomst van het rechtspopulisme. „Nederland kreeg in 2002 met de Lijst Pim Fortuyn te maken. Later volgde de PVV en nu is er een waaier van partijen op dat vlak. Duitsland kreeg hier mee te maken toen de AfD in de Bondsdag terechtkwam. Dus vragen de Duitsers zich af: Hebben wij nu een vergelijkbaar probleem met rechtspopulisten? Worden ze een factor van betekenis waar we net als in Nederland niet meer van afkomen?”

De kiesdrempel van 5 procent die Duitsland kent moet toch voor stabiliteit zorgen?

„Die fungeert in zekere zin. Als wij in Nederland zo’n kiesdrempel zouden hebben, zouden er pakweg zes partijen overblijven. Het obstakel weerhoudt mensen ervan om met veel optimisme een partij op te richten. Maar waar het vroeger eigenlijk altijd mislukte, zien onze oosterburen toch dat tegenwoordig partijen het wel voor elkaar krijgen. Die aanwas van nieuwe partijen zit de Duitsers dwars.”

Nederland had altijd een voorbeeldfunctie voor de Duitsers. Ons land was progressief en vooruitstrevend. Is dat beeld aan het kantelen?

„Duitsers zien Nederland inderdaad als een moderner, dynamischer land. Dat beeld blijft bestaan. Je zou verwachten dat het beeld gaat kantelen. Voor de Duitsers is de versnippering eerder een bevestiging: de Nederlanders zijn nu eenmaal moderner, dus zijn de problemen ook moderner.”

Het succes van de BBB bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten in maart van dit jaar riep in de omgeving van Münster de nodige vragen op. Waar moeten we dan aan denken?

„Het agrarische Münsterland is een streek waar de christendemocraten nog altijd een grote rol in het politieke en maatschappelijke leven spelen. De burgemeester van Münster, Markus Lewe, is van de CDU en geliefd. Op bijeenkomsten hoor ik dat ze bezorgd zijn over de opkomst van de BBB. Als in Nederland de stikstofproblemen tot de snelle opkomst van een nieuwe politieke organisatie kan leiden, zou dat bij hen ook zomaar kunnen gebeuren. Die angst houdt hen bezig.”

Pekelder plaatst hierbij de kanttekening dat „Duitsers de BBB in eerste instantie als een boerenpartij zagen. Ik moest diverse keren uitleggen dat de BBB de boer ook als symbool inzet om zo de brug te slaan naar de ontevreden burger, in stad en land. Zo maakt de partij het electorale potentieel groter.”

De BBB is intussen gedaald in de peilingen. Pieter Omtzigt met zijn Nieuw Sociaal Contract piekt juist. Hoe kijken Duitsers tegen Omtzigt aan?

„In Duitsland ziet men liever niet dat bij hen thuis de christendemocraten wegzinken. Anderzijds hebben ze het gevoel dat met Omtzigt ten westen van de Duitse grens weer een vertrouwde grootheid ontstaat, waar ze in regionale samenwerkingsverbanden zaken mee kunnen doen. Omtzigts Nieuw Sociaal Contract is in hun ogen een constructievere partij dan de BBB. De Duitsers zijn opgetogen dat door Omtzigt een nieuw soort christendemocratische partij misschien wel de grootste wordt. Dat zoiets kan gebeuren, vinden ze een interessant perspectief.”