Het Verenigd Koninkrijk mag bootmigranten die het Kanaal zijn overgestoken niet naar Rwanda sturen. Het Britse hooggerechtshof zette woensdag een streep door dat plan. Volgens de hoogste rechters van het VK maken „tekortkomingen” in het Rwandese asielsysteem het niet veilig om migranten vanuit het VK naar het Afrikaanse land te laten vliegen. Volgens het hof bestaat het risico dat Rwanda hen uiteindelijk terugstuurt naar hun land van herkomst, waar de migranten mogelijk vervolging en onmenselijke behandeling wacht, wat in strijd is met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) dat het VK in 1950 zelf hielp opstellen.

Lastige positie

De uitspraak is geen daverende verrassing, maar plaatst de Britse premier Rishi Sunak wel in een lastige positie. Bij zijn aantreden vorig jaar was één van zijn vijf kernbeloftes dat hij de boten op het Kanaal „zou tegenhouden”. De Rwanda-deal moest een afschrikwekkende werking hebben. „Dit was niet de uitkomst die we wilden”, zei Sunak in een eerste reactie. Hij voegde daaraan toe dat het hooggerechtshof met het vonnis wel heeft bevestigd dat „het principe om illegale migranten naar een veilig derde land te sturen rechtmatig is”.

In een debat in het parlement zei Sunak later dat zijn regering werkt aan een hernieuwde deal met Rwanda, een die wél aan alle voorwaarden voldoet. Daarmee zal hij hopen de aanzwellende kritiek vanuit de rechterflank van zijn partij, de Conservatieve Partij, voor te zijn.

Een eerste aanzet tot kritiek kwam dinsdag al, nog voordat het hooggerechtshof uitspraak had gedaan. De door Sunak deze week ontslagen ex-minister van binnenlandse zaken Suella Braverman schreef in een openbaar gemaakte brief dat de premier haar aanbevelingen over het Rwanda-plan heeft genegeerd en zo „het land in een onmogelijke positie” heeft gezet. Sunak heeft volgens haar „geen enkel geloofwaardig plan B” ontwikkeld, en ze concludeerde daaruit dat de premier „geen zin heeft om te doen wat nodig is”. Ze beschuldigt hem zelfs van verraad.

Al langer gaan in de rechterflank van de Conservatieve Partij stemmen op om het Verenigd Koninkrijk terug te trekken uit het Europese mensenrechtenverdrag EVRM. Simon Clarke, minister in de kabinetten van Sunaks voorgangers Liz Truss en Boris Johnson, riep daartoe woensdag opnieuw op tegenover Sky News. Tot die tijd, stelde hij, moeten er op zijn minst noodmaatregelen komen die zorgen dat beslissingen van het Britse parlement boven internationale verdragen komen te staan. Hij waarschuwde dat als Sunak daartoe niet bereid is er een nieuwe leiderschapscrisis binnen de Conservatieve Partij dreigt.

De vicevoorzitter van de Conservatieve Partij, Lee Anderson, bracht de boze boodschap bijkans nog duidelijker. Hij riep op het vonnis van het hooggerechtshof simpelweg te negeren en de vliegtuigen richting Rwanda alsnog gewoon „de lucht in te sturen”.

Duur plan

Sunak zelf zei woensdag dat hij inderdaad bereid is Britse wetgeving aan te passen om de Rwanda-vluchten alsnog door te kunnen laten gaan. „Het Britse volk verwacht van ons dat we alles doen wat we kunnen om de boten tegen te houden.” Zijn nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, James Cleverly, zei later op de dag echter dat er geen directe plannen zijn om uit het EVRM-verdrag te stappen. Wel benadrukte Sunak ’s avonds op zijn beurt weer dat hij het de bijbehorende Europese rechtbank niet zal toestaan Britse vluchten naar Rwanda te blokkeren.

Overigens is het niet zeker of een Rwanda-deal écht tot minder bootmigratie zal leiden. Wel is duidelijk dat het plan duur is. Volgens de Britse regering kost het zo’n 200.000 euro om een asielzoeker naar Rwanda te sturen. Bootmigranten vormen een bescheiden aandeel van de totale migratie naar het VK. Vorig jaar werd de Kanaaloversteek van 45.775 mensen geregistreerd. In totaal arriveerden er in 2022 zo’n 1,2 miljoen migranten in het VK – tegenover 557.000 vertrekkers.