Tolerantie is een begrip dat in ons land al eeuwenlang de boventoon voert. Het duikt op in Troonredes, regeringsverklaringen, buurthuisnotulen en volkstuinverenigingsvisies. De presidente van de Nederlandse Vrouwenclub sloot haar toespraken à la Cato dan ook dikwijls af met de vaste wens: „Een beetje plezier, een beetje vertrouwen, een beetje medeleven, een beetje verdraagzaamheid.”

Iets wat zo vaak herhaald moet worden, is duidelijk geen vanzelfsprekendheid. Misschien besloten de Verenigde Naties in 1995 daarom om 16 november voortaan tot Dag van de Verdraagzaamheid te bombarderen. Op deze datum werd namelijk ooit Unesco opgericht: de VN-organisatie die zich inzet voor onder meer vredesopbouw en armoedebestrijding, maar bij het grote publiek vooral bekend is als de beschermheilige van het werelderfgoed.

Culturele gebruiken lenen zich uitstekend voor een opfriscursus tolerantie. Wie zich verdiept in de lijst van immaterieel erfgoed, stuit op een duizelingwekkend amalgaam van pinksterprocessies, vollemaansfeesten, drakendansen, schimmenspellen, maskerades en marionetten, uitgevoerd in kleurrijke tooien en gesierd met schitterende namen, die nu eens tot bewondering wekken (zoals ”Het Lied van de Sibille”, een liturgisch muziekstuk dat op Mallorca op kerstavond wordt uitgevoerd – of de Mexicaanse ”Dans van de Vliegers”, waarbij valkunstenaars zich aan een ronddraaiend touw van een hoge paal naar beneden storten ), dan weer een lichte bevreemding oproepen (zoals ”Het Feest van Krakelingen en Tonnekensbrand” of de ”Zevenjaarlijkse Dakdekking van de Kamablon in Kangaba”).

Maar niet alleen landen en volken hebben hun eigen rituelen; tradities kunnen ook binnen een familie, een vereniging of een beroepsgroep bestaan. Toen zuslief onlangs met een schipper in spe in het huwelijksbootje stapte, werd de schoonouderlijke schuit in een wip omgetoverd tot een vorstelijk vlaggenschip. Kleurige reclamevaandels sierden dek en masten van voorsteven tot achterschip – een gewoonte die teruggaat op een oud zeevaartgebruik waarbij voor officiële gelegenheden de masten met signaalvlaggen werden gepavoiseerd.

Traditie is een seinvlag waarmee we in staat zijn boodschappen door te geven over de oceaan van de tijd heen. Het woord betekent letterlijk ”overdragen” – maar wat we van hand tot hand laten gaan, is niet zozeer de vorm, of zelfs de inhoud. Papierknippen, vuurdansen of fierljeppen zijn ten diepste slechts stof en stiknaden, een manier om het ontastbare tastbaar te maken. Traditie is een werkwoord: het is vasthouden en loslaten, naar voren treden en een stapje terugdoen, geen starre vorm maar een voortdurend bewegen, als een spreeuwendans. Uiteindelijk is het het doorgeven dat telt.

Want niet alles in deze wereld is overleverbaar. Gezondheid bijvoorbeeld kun je aan niemand geven, hoe graag je dat ook zou willen. We kunnen een ander geen rust schenken, of geloof, of ervaring, of geluk. Kant-en-klaar knip-en-plakwerk is er in het echte leven vaak niet bij. Veel essentiële dingen hebben kiemtijd nodig; je kunt ze wel zaaien, maar niet planten.

Soms ligt je eigen machteloosheid als een afgrond om je heen. Je beseft dat je greep te kort is, dat je armen niet ver genoeg reiken, dat iedereen zijn eigen vlucht moet maken. Je vergeet zo gauw dat er een touw is dat ons allemaal tot op de aarde aan de hemel bindt.

Liefde is niet alleen elkaar vasthouden of vrijlaten. Het is je eigen greep losmaken en iets in andere handen leggen. Een beetje overdraagzaamheid – dat kun je niet vaak genoeg wensen.