In een land waar alles onzeker is, kan één polemische opmerking grote gevolgen hebben. „Uitwerpselen zijn nog meer waard dan peso’s,” zei de extreemrechtse, libertaire presidentskandidaat Javier Milei op maandag 9 oktober in een radioprogramma. Het is dan dertien dagen voor de verkiezingen.

Milei’s belangrijkste verkiezingsbelofte is het vervangen van de noodlijdende Argentijnse peso door de Amerikaanse dollar, waarmee hij een einde wil maken aan de vicieuze cirkel van inflatie en devaluatie in het Zuid-Amerikaanse land. De vergelijking met uitwerpselen werkt als een self-fulfilling prophecy: binnen een dag daalt de waarde van de Argentijnse peso tot een nieuw historisch dieptepunt. Argentijnen gingen massaal hun peso’s omwisselen voor dollars.

Argentinië gaat door de zwaarste economische crisis sinds 2001, toen de torenhoge schulden van het land tot het grootste nationaal bankroet uit de wereldgeschiedenis leidden. In september dit jaar stegen de prijzen in één maand met ruim 12 procent en het afgelopen jaar was de inflatie bijna 140 procent, een van de hoogste inflatiecijfers ter wereld.

De geldontwaarding zorgt voor stijgende armoede in het land. Omdat de lonen niet evenredig meestijgen, leeft inmiddels ruim 43 procent van de Argentijnen onder de armoedegrens. Dat is 5 procent meer dan in de eerste helft van dit jaar, en het hoogste niveau sinds de crisisjaren 2002/2003.

Kopen met creditcard

De inflatie heeft meerdere oorzaken. Zo heeft Argentinië een grote staatsschuld en financiert het overheidsuitgaven met het bijdrukken van geld. Daarbovenop kwamen de naweeën van de pandemie, de oorlog in Oekraïne en een recorddroogte die het land miljarden dollars aan soja- en maïsdollars deed mislopen.

Nu zijn de Argentijnen wel wat economische chaos gewend. Het land ging in bijna 200 jaar al 9 keer failliet. Ook de geldontwaarding is een terugkerend fenomeen. In het recordjaar 1989 stegen de prijzen zelfs bijna 5000 procent, zo snel dat prijzen dagelijks meerdere malen aangepast moesten worden.

Juan Manuel Telechea, econoom, onderzoeker en schrijver van het boek ”Inflatie: Waarom komt Argentinië er niet vanaf”, spreekt van een „chronische inflatie”. „Er is geen land ter wereld dat sinds 1970 zo vaak een inflatie van 20 procent of meer had dan Argentinië. Dat maakt het ook zo moeilijk om met traditionele maatregelen de inflatie te beteugelen. Je kunt het zien als een verslaving. Iemand die al twintig jaar rookt stopt niet zomaar,” zei Telechea in een interview met Telam.

De Argentijnen hebben uiteenlopende strategieën om het meeste uit hun peso’s te halen. In het kort komt het erop neer dat elke peso zo snel mogelijk wordt uitgegeven, voordat die minder waard wordt. „Je koopkracht wordt met elke prijsstijging minder en dus zoek je naar manieren om het verlies te beperken,” zegt Federico Cabrera (41), vertegenwoordiger van industriële verpakkingsmaterialen. „Zoals boodschappen doen met de creditcard. Tegen de tijd dat je aankopen worden afgeschreven, zijn de prijzen alweer gestegen. En grote aankopen, zoals een wasmachine, doe je het liefst zo snel mogelijk, omdat je weet dat die over een paar maanden weer duurder is.”

Maar die strategieën leiden ook tot vermoeidheid, zegt Cabrera. „Telkens weer naar de beste prijzen moeten zoeken, en de onzekerheid dat er elk moment iets kan gebeuren waardoor alles weer verandert, put de mensen uit.”

Wisseltruc

Alle peso’s die Cabrera maandelijks overhoudt, wisselt hij om naar dollars. Decennia van opeenvolgende economische crisissen, met als dieptepunt de bankencrisis in 2001 toen vele Argentijnen hun spaartegoeden zagen verdampen, leerden de Argentijnen om niet in hun eigen munt of op het bankensysteem te vertrouwen. Ondanks de hallucinante rentepercentages van de Argentijnse banken (van maar liefst 150 procent voor een spaardeposito van 150 dagen) zijn er weinig Argentijnen bereid om hun spaargeld in peso’s te stallen.

Milei’s belofte om de Argentijnse munt helemaal af te schaffen heeft de peso in de aanloop naar de verkiezingen in een nog vrijere val gestort. Kostte een dollar begin januari nog 350 peso’s op de zwarte markt, begin augustus was dat al 600 peso’s. In de laatste week voor de verkiezingen, na de polemische uitspraak van Milei, steeg de parallelle koers zelfs tot 1000 peso’s.

Dat is bijna het drievoudige van de officiële, door de overheid gecontroleerde wisselkoers van 350 peso’s. Maar om een run op dollars van de bank te voorkomen, is het nagenoeg onmogelijk om tegen die koers te wisselen. De zwarte wisselkoers is daarom een meer realistische indicator van de waarde van de peso.

Toch is het simpelweg afschaffen van de peso niet de magische oplossing zoals Milei die voorstelt, zeggen critici. Het grootste bezwaar is van praktische aard: om de Argentijnse economie te dollariseren zijn dollars nodig, en die heeft de Argentijnse Centrale Bank niet. Daarbij heeft het land al een lening van 57 miljard dollar lopen bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF), die al een keer heronderhandeld moest worden vanwege betalingsproblemen. Het is dan ook onwaarschijnlijk dat Milei de benodigde externe financiering kan aantrekken om op korte termijn de peso in de ban te doen.

Nog meer inflatie

Zet Milei zijn plannen toch door, dan zullen de Argentijnen daar een hoge prijs voor moeten betalen, waarschuwt financieel expert Martin Castellano in het rapport ”Hoe levensvatbaar is de Argentijnse dollarisatie?” voor denktank The Institute of International Finance (IFF). Voor het invoeren van de dollar zijn maatregelen nodig die een overschot op de handelsbalans creëren, zoals een rem op de import, een devaluatie van de peso en het doorvoeren van strenge bezuinigingen, volgens het rapport.

„Kort samengevat,” concludeert Castellano op X: „Het gevolg is een pijnlijke recessie en nog meer inflatie.”