Dat de overeenkomst –die door de Oekraïense vicepremier Joelia Sviridenko en de Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent ondertekend werd– tot stand kwam, was twee maanden geleden ondenkbaar. Eind februari reisde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky al af naar Washington om een deal te tekenen. Maar zover kwam het niet: het gesprek tussen beiden ontaardde voor het oog van de wereld in een grote ruzie.

De ontmoeting die Trump en Zelensky zaterdag in Rome rond de uitvaart van paus Franciscus hadden, klaarde de lucht. „Ik vind hem rustiger”, aldus Trump. „Ik denk dat hij het totaalplaatje begrijpt en ik denk dat hij bereid is een overeenkomst te sluiten.”

Dat is nu gelukt. Veel details gaven de VS nog niet over de deal, maar Bessent sprak wel over een overeenkomst waarmee „de twee landen kunnen samenwerken en samen kunnen investeren om ervoor te zorgen dat onze gezamenlijke middelen, talenten en capaciteiten het economisch herstel van Oekraïne kunnen versnellen”.

Wapensteun

Sviridenko zei dat de deal „projecten voor de winning van mineralen, olie en gas” op Oekraïens grondgebied mogelijk maakt. Ze kondigde verder aan dat Oekraïne en de VS samen gaan investeren in de Oekraïense grondstoffenindustrie. Kyiv stort daarin 50 procent van de winst uit nieuwe contracten binnen die industrie. Alle winsten worden de eerste tien jaar geïnvesteerd in de wederopbouw van Oekraïne.

Voor Kyiv lijkt de overeenkomst gunstiger uit te pakken dan eerst. De VS eisten eerder dat ze op termijn 500 miljard dollar aan zeldzame mineralen zouden mogen winnen in Oekraïne „als compensatie voor de Amerikaanse wapensteun aan Oekraïne”. Maar die eis ging van tafel. Sviridenko benadrukte op X bovendien dat Kyiv beslist welke grondstoffen worden gewonnen en dat Oekraïne volledig controle behoudt over de natuurlijke hulpbronnen.

Toch moest ook Oekraïne aanzienlijke concessies doen. Kyiv wilde in eerste instantie dat een mineralendeal gepaard zou gaan met Amerikaanse veiligheidsgaranties. Daar ging Washington echter niet in mee.

Grafiet

Hoe de VS baat hebben bij de deal is de vraag. Trump promootte de overeenkomst in eigen land aanvankelijk met de belofte dat hij miljarden dollars aan zeldzame grondstoffen zou ontvangen als compensatie voor gedane hulpbetalingen. Maar daar is nu dus geen sprake meer van.

Dat neemt niet weg dat de VS zich met deze overeenkomst wel toegang verschaffen tot essentiële grondstoffen als lithium, grafiet en titanium. Deze worden tot nu toe grotendeels in China gewonnen of verwerkt. Daarnaast creëert de deal nieuwe kansen voor Amerikaanse bedrijven.

Of de mineralendelving echt winstgevend is, moet nog blijken. Deskundigen wijzen erop dat het nog jaren duurt voor daadwerkelijk grondstoffen kunnen worden gewonnen. Daarnaast moeten er geschikte mijnbouwfaciliteiten komen en krijgen de landen met hoge verwerkingskosten en mogelijk duur transport te maken.

Oorlogsmachine

De meest prangende vraag is echter wel of de deal ook het einde van de oorlog in Oekraïne dichterbij brengt. Hoewel er afzonderlijk over het einde van het conflict wordt onderhandeld, garanderen de economische belangen van Amerika in Oekraïne het land in ieder geval een zekere mate van bescherming.

Bessent zei dat de overeenkomst het signaal naar Rusland stuurt dat de regering-Trump „toegewijd is aan een vredesproces dat gericht is op een vrij, soeverein en welvarend Oekraïne”. De Amerikaanse minister stelde ook dat „geen enkele staat of persoon die de Russische oorlogsmachine heeft gefinancierd mag profiteren van de wederopbouw van Oekraïne”.

Nu de Amerikanen een financieel belang in Oekraïne hebben, hopen de VS de Russische president Vladimir Poetin af te schrikken. Vooralsnog voert Moskou echter zijn eigen agenda en het Kremlin lijkt ook niet van plan daarvan af te wijken. Of Trump een staakt-het-vuren weet te bereiken, blijft daarom ook na ondertekenen van de mineralendeal onduidelijk.