In de Kamer heerste bijna een opgeluchte stemming, nu zo vlak voor de verkiezingen het lont onder veel politieke conflictstof is verwijderd. De paarse bal liep woensdag langzaam leeg in een saai en bloedeloos debat waarbij slechts weinigen een geeuw konden onderdrukken.

Niet de val van het kabinet stond woensdag centraal, maar de vraag naar het vervolg. Wanneer moet de Kamer met het kabinet in debat over het NIOD-rapport? Moet er nog een parlementaire enquête komen, en zo ja, welke vorm moet die krijgen?

Het was opvallend dat PvdA en VVD een debat over het NIOD-rapport probeerden te voorkomen. Volgens zowel Dijkstal als Melkert zou het kabinet, demissionair als het is, niet meer in staat zijn een reactie op het rapport te formuleren dat dienst kan doen als voorwerp van discussie.

Minstens zo opvallend was dat premier Kok zelf aan die pogingen een einde maakte. Volgens Kok vormt de demissionaire status van zijn kabinet geen belemmering. Wel waarschuwde hij ervoor dat het debat „geen vluggertje met slechte afloop” mag worden. Vooraf moet precies duidelijk zijn waarover wel en niet gesproken zal worden.

Kok toonde zich evenwel niet bereid al voor het debat met een uitvoerige schriftelijke kabinetsreactie op het NIOD-rapport te komen. Het debat zal volgende week donderdag, op de laatste dag voor het verkiezingsreces, worden gehouden.

De Kamer besloot woensdag uiteindelijk ook tot een korte parlementaire enquête over het NIOD-rapport. Een speciale kamercommissie moet nog voor het debat van donderdag de onderwerpen in kaart brengen.

De fractieleiders Rosenmöller (GroenLinks) en Marijnissen (SP) staken aan het slot van het debat de hand in eigen boezem. Ze zeiden dat het debat te procedureel was geweest en te weinig op de inhoud gericht. Ze werden bijgevallen door de zichtbaar vermoeide premier Kok, die daar overigens aan toevoegde dat de laatste 36 uur voor hem „allerminst procedureel waren geweest.”

Kok weigerde woensdag het woord ”excuus” in de mond te nemen. Hij ging evenmin in op de suggestie van Rosenmöller om Srebrenica te bezoeken. Voor „demonstratieve boetedoening, omringd door hordes journalisten” zei Kok niets te voelen. Extra geld voor de regio was ook niet nodig. Bosnië krijgt jaarlijks 450 miljoen euro aan ontwikkelingshulp. „En geld maakt het verleden niet ongedaan.”

Kok zette tegenover de kamerleden nog eens uitvoerig uiteen hoe het besluit om op te stappen de afgelopen weken geleidelijk in hem was gerijpt. Na het verschijnen van het rapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) over de val van de moslimenclave Srebrenica was hij zich „in toenemende mate gaan afvragen of ik wel verder kon.” Nederland moest naar zijn gevoel medeverantwoordelijkheid nemen voor (wat iets anders is dan zich schuldig verklaren aan) de dramatische gebeurtenissen in juli 1995, waarbij ruim 7000 moslimmannen de dood vonden.

Pas dinsdagochtend besloot de premier definitief dat hij zou moeten aftreden. Dat VVD-minister De Grave (Defensie), die zich staatsrechtelijk verantwoordelijk voelde voor de doofpotcultuur bij de landmachttop, en PvdA-bewindsman Pronk (VROM) eerder al hadden gezinspeeld op hun vertrek, speelde bij Koks afweging geen enkele rol, zei hij.

Nadat Kok zijn collega-bewindslieden dinsdagochtend van zijn voorgenomen vertrek op de hoogte had gebracht, besloten die zijn voorbeeld te volgen. Niet omdat ze Kok niet in de steek wilden laten, maar omdat ze net als hij de hoofdconclusies van het NIOD-rapport onderschrijven. Dat laatste geldt ook voor Pronk, onderstreepte Kok.

Pronks positie kwam tijdens het debat nog wel even aan de orde, doordat het bericht circuleerde dat hij in een radio-interview gedreigd zou hebben ook als demissionair minister op te stappen. Maar nadat Kok had duidelijk gemaakt dat Pronk weinig bijzonders had gezegd, ebde de opwinding weer weg.

Geen van de woordvoerders zaagde Kok door over zijn verklaring. Alle kamerfracties betuigden uitgebreid hun respect voor de beslissing van het kabinet om politieke consequenties te trekken uit het NIOD-rapport. VVD-leider Dijkstal noemde het „staatsrechtelijk bijzonder” dat het kabinet is opgestapt zonder een intern conflict of onenigheid met de Kamer.

SGP-leider Van der Vlies sprak uit dat zijn fractie allerminst rouwig om het einde van paars was. „Paars heeft besluiten genomen die voor de SGP als gouvernementeel ingestelde partij aanleiding waren een oppositionele koers te gaan varen.” Hij voegde daaraan toe: „In dat opzicht komt de val van paars zelfs wat laat.”