Vooropgesteld: de kans is niet groot dat een tripje naar de Islamitische Republiek in een gijzeling door de staat eindigt. Ondanks de sancties tegen Iran, reizen nog altijd buitenlanders naar het land om daar ongedwongen de cultuurschatten van Isfhahan te bezoeken of in de bergen rond Teheran te skiën. En in de meeste gevallen keren zij zonder problemen terug naar huis.

Maar het kan ook anders lopen. Begin deze week onthulde The New York Times dat Johan Floderus al ruim 500 dagen vast zit in Teheran, vermoedelijk in de beruchte Evin-gevangenis. De 33-jarige Zweed, die werkt voor de diplomatieke dienst van de Europese Unie, werd vorig jaar april al gearresteerd, terwijl hij op vakantie was in Iran. Drie maanden later verklaarden de Iraanse autoriteiten dat zij een Zweeds staatsburger hadden opgepakt op verdenking van spionage, maar onthulden niet zijn identiteit. Ook Stockholm en Brussel zwegen in alle talen.

Na de publicatie in de New York Times gaven Zweden en de EU toe dat het inderdaad om Floderus gaat en dat alles in het werk wordt gesteld om hem vrij te krijgen. Achter de schermen is daar blijkbaar de afgelopen anderhalf al hard aan gewerkt. Want EU-buitenlandchef Josep Borrell zei dinsdag tijdens een bezoek aan Spanje dat de kwestie „elke keer als we een ontmoeting op diplomatiek niveau hadden op tafel is geweest”. Het Zweedse ministerie van Buitenlandse Zaken benadrukte dat er onophoudelijk druk op de Iraanse autoriteiten is uitgeoefend om Floderus te laten gaan, maar wilde niet verder op details ingaan „om de afhandeling van de zaak niet te compliceren”.

De vraag rijst hoe die afhandeling dan in zijn werk zal gaan. Inmiddels zijn er diverse gevallen van westerlingen die in Iran waren gearresteerd, die zijn ‘geruild’ voor Iraniërs die in Europese cellen zaten. Het meest recente voorbeeld is de Belgische hulpverlener Olivier Vandecasteele, die 455 dagen in Iraanse gevangenschap doorbracht. Hij werd uitgewisseld tegen de Iraanse diplomaat Assadollah Assadi, die in België was veroordeeld wegens betrokkenheid bij het voorbereiden van terroristische aanslagen. Ook de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk kregen vrijlating van staatsburgers voor elkaar, na het vrijgeven van bevroren Iraanse tegoeden.

Het toont aan dat de Iraanse ‘gijzeldiplomatie’ kennelijk werkt. Het laat ook zien dat Teheran geen middel schuwt om zijn dubieuze beleid kracht bij te zetten. Terwijl opgepakte buitenlanders op vage aanklachten of na een dubieus proces worden vastgehouden, worden westerse landen gedwongen terroristen vrij te laten of sancties te verlichten.

Dat werpt weer de vraag op of het Westen überhaupt met dit soort dubieuze regimes moet onderhandelen als ze zich van dergelijke praktijken bedienen. Dat blijft lastig, omdat regeringen de plicht hebben om alles in het werk te stellen om het leven van hun onderdanen te beschermen. Maar concessies spelen landen als Iran wel precies in de kaart.