Zeker 737 mensen kwamen vorig jaar in Nederland om door een verkeersongeval – 155 meer dan het jaar ervoor, zo blijkt uit CBS-cijfers. Het aantal verkeersdoden vertoonde vanaf de millenniumwisseling jarenlang een dalende trend, maar zit nu in de lift. Rob Stomphorst, woordvoerder van Veilig Verkeer Nederland (VVN), maakt zich zorgen. „We zijn weer terug bij af.”

Vooral het aantal fietsslachtoffers is flink aan het toenemen. In 2022 kwamen 291 fietsers om het leven in het verkeer, 84 meer dan het jaar ervoor en het hoogste aantal sinds het begin van de registratie in 1996.

In september, als de vakantie achter de rug is, gebeuren er relatief vaak ongelukken, vooral met 11- en 12-jarigen. Onder deze groep scholieren die fietsend naar school gaan, vallen in de weken na de zomervakantie bijna twee keer zoveel slachtoffers als in andere maanden. In 2021 werden 6700 kinderen van 8 tot 14 jaar na een fietsongeval behandeld op de spoedeisende hulp. In bijna twee derde van de gevallen had het slachtoffer ernstig letsel.

Opvoeding

Om het risico op een verkeersongeluk te verkleinen, is het belangrijk dat ouders hun kinderen leren hoe ze zich veilig op de weg kunnen begeven, stelt VVN-woordvoerder Stomphorst. Hij vindt dat dit onderdeel moet zijn van de opvoeding. Dat houdt onder meer in dat ouders –zo lang als het nodig is– hun kinderen te voet of per fiets begeleiden naar school. „Daar leren kinderen meer van dan wanneer ze als een pakketje op de achterbank van de auto naar school worden gebracht.”

Volgens de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) leidt het gebruik van de smartphone in het verkeer jaarlijks tot honderden ongevallen en tientallen doden. Stomphorst adviseert scholieren daarom hun mobiel, voordat ze op de fiets stappen, in hun tas te stoppen en op stil te zetten, zodat meldingen niet hoorbaar zijn.

Sinds juli 2019 is appen tijdens het fietsen verboden. Toch zijn er veel jongeren die op de fiets naar hun mobiel grijpen zodra ze een melding krijgen van bijvoorbeeld WhatsApp. Stomphorst: „We hebben onszelf wijsgemaakt dat we appjes direct moeten beantwoorden. Beter is het om pas te kijken wie je probeerde te bereiken als je op je bestemming bent gearriveerd.”

Scholieren gebruiken de smartphone op de fiets ook vaak voor het luisteren naar muziek. „Zet de muziek niet te hard of doe een oordopje uit, zodat je verkeersgeluid kunt horen”, tipt de VVN-woordvoerder. „Door je muzieklijst scrollen betekent dat je jezelf doof en blind maakt voor je omgeving.”

Fietshelm

Steeds meer scholieren gebruiken een elektrische fiets voor de reis van en naar school. Stomphorst is „absoluut” geen tegenstander van de e-bike, maar wijst wel op de risico’s. „Met een elektrische fiets kun je harder. Daardoor gebeuren er automatisch meer ongelukken mee, en dat geldt niet alleen voor ouderen. Kijk op zo’n fiets goed vooruit en pas je snelheid tijdig aan.”

Het dragen van een fietshelm acht Stomphorst raadzaam, vooral voor jonge kinderen die hun evenwicht nog niet goed kunnen bewaren en voor ouderen die balansproblemen ervaren. VVN is voorstander van een vrijwillig gebruik van de fietshelm. Het dragen van de helm vermindert de kans op ernstig hoofd- of hersenletsel bij een botsing of val met 60 procent, bleek in 2018 uit Noors onderzoek.

TomTom

Ook andere weggebruikers, zoals automobilisten, dienen hun verantwoordelijkheid te nemen, vindt Stomphorst. Bijvoorbeeld door op hun snelheid te letten. Volgens de SWOV is het verminderen van de snelheid door gemotoriseerd verkeer een van de effectiefste maatregelen om de veiligheid van scholieren in het verkeer te vergroten. Dat is dan ook de kernboodschap van de VVN-campagne ”Onze scholen zijn weer begonnen”, die maandag van start gaat.

Automobilisten doen er volgens Stomphorst ook goed aan basisscholen op drukke momenten –bijvoorbeeld rond 12.00 uur– te mijden, als ze daar niets te zoeken hebben. Hetzelfde geldt voor ziekenhuizen en verzorgingstehuizen, waar zich veel kwetsbaren bevinden. Het liefst zou de VVN-woordvoerder zien dat navigatiesystemen alternatieve routes adviseren, waarbij scholen rond de spitsuren worden gemeden. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft daar enkele jaren geleden onderzoek naar gedaan met TomTom, Flitsmeister en TripService.

De meeste verkeersongevallen zijn het gevolg van een te hoge snelheid, gebruik van alcohol, drugs of lachgas en afleiding door smartphonegebruik. Stomphorst: „Als we dat met z’n allen voorkomen door daar consequent alert op te zijn, kan het niet anders dan dat het aantal verkeersongevallen fors afneemt.”