Uitputtingsslag om Israëls democratie
Het Israëlische parlement heeft maandag definitief ingestemd met het eerste deel van de omstreden juridische hervormingen die het land al maandenlang tot op het bot verdelen. Het lijkt de opmaat voor een uitputtingsslag. Met als inzet de democratie.
De taferelen in en rond de Knesset spraken maandagmiddag boekdelen. Buiten het gebouw in Jeruzalem hadden zich duizenden betogers verzameld, die de politie met moeite op afstand hield. Binnen wrong premier Benjamin Netanyahu zich in allerlei bochten om op het laatste moment een compromis met de oppositie door zijn eigen coalitie te loodsen, terwijl zijn ministers elkaar op schreeuwende toon de les lazen.
Dat compromis voorzag in een afzwakking van het wetsvoorstel over afschaffing van de zogenoemde redelijkheidstoets, die rechters de mogelijkheid biedt besluiten van de regering op grond van overwegingen van redelijkheid ongeldig te verklaren. De stemming over de wet zou bovendien met een week worden uitgesteld en alle andere plannen voor juridische hervormingen zouden met een jaar worden opgeschort.
Zelfs minister van Financiën en hardliner Bezalel Smotrich kon zich in dat voorstel vinden. Maar de ministers van Justitie en Nationale Veiligheid, Yariv Levin en Itamar Ben-Gvir, wilden van geen wijken weten. En dus werd de wet in stemming gebracht, nadat de oppositie uit protest de plenaire zaal in de Knesset had verlaten. Met 64 tegen 0 stemmen kreeg het eerste deel van de juridische hervormingen daarmee officieel zijn beslag.
De weigering van Levin en Ben-Gvir om overstag te gaan, tekent precies de politieke spagaat waarin Netanyahu zich bevindt. Hij wordt gegijzeld door de extreemrechtse elementen in zijn kabinet, die koste wat kost hun agenda willen doorzetten. De angst dat zij de regering laten vallen, zorgt ervoor dat de premier vrijwel geen bewegingsvrijheid heeft. Want alle onvrede over het optreden van deze coalitie weerspiegelt zich al maandenlang in de peilingen. Als er nu verkiezingen komen, kan Netanyahu een nieuwe ambtsperiode wel vergeten.
Polarisatie
Dat alles leidt er ook toe dat de regering het contact met de realiteit steeds verder verliest. Wat er in de straten van Tel Aviv en Jeruzalem gebeurt, is niet per definitie maatgevend voor het overheidsbeleid. Maar geen enkel kabinet kan om de alsmaar groeiende polarisatie heen. Vooral niet nu inmiddels duizenden reservisten weigeren hun dienst in het leger te vervullen. Dat speelt Israëls vijanden in de kaart. In landen als Iran en Libanon spreken commentaren al van de ophanden zijnde „ondergang van de Joodse staat”.
En dit is nog maar het begin. Want de meest omstreden onderdelen van de juridische hervormingen moeten nog op tafel komen in het parlement.
De grote vraag is of het Israëlische hooggerechtshof nog iets tegen de plannen kan uitrichten. Deskundigen zijn het er niet over eens of de opperrechters de maandag aangenomen wet kunnen terugdraaien, juist omdat die over hun eigen bevoegdheden gaat. En als het hof zich er over uitspreekt, zal dat de verhoudingen tussen de regering en de rechterlijke macht nog verder op scherp zetten.
Daarmee ligt een lange uitputtingsslag in het verschiet. Tussen regering, hooggerechtshof en een verdeelde bevolking.
