„De mythe van onduurzaamheid”
„Durf kritiek te hebben op gemakkelijke antwoorden; lees ook boeken die niet vertellen wat je altijd al dacht of zelfs heel tegendraads zijn”, schrijft Gijsbert Korevaar.
Mijn eerste colleges hield ik met behulp van overheadsheets op een overheadprojector, want PowerPoint stond nog in de kinderschoenen. Een van de eerste klusjes die ik als jong beginnend onderzoeker kreeg toegeschoven, was het inscannen van bladzijden, zodat die later door de vakgroep gebruikt konden worden tijdens colleges en lezingen.
Milieu en duurzaamheid waren in onderzoek en onderwijs nog lang niet zo prominent aanwezig als nu. Mijn promotiebegeleider vond daarom dat ik me breed moest oriënteren in het milieudebat, om te allen tijde goed beslagen ten ijs te kunnen komen. Zo bereidden wij gezamenlijk een lezing voor onder de titel ”The myth of unsustainability”, die hij voor een Rotaryclub zou houden. Ik kopieerde voor hem mooie plaatjes uit boeken als ”Guns, germs, and steel” van Jared Diamond en ”The ultimate resource”, van Julian L. Simon.
Vorige maand vierde ik mijn 25-jarig werkjubileum aan de Technische Universiteit Delft. Zo’n mijlpaal leidt tot terugkijken en ook wel tot relativeren. Wat is er veel veranderd in die jaren. Destijds begon ik mijn werk zonder computer in huis; voor elke vorm van tekstverwerking moest ik naar mijn werkkamer op de universiteit. De meeste collega’s op de universiteit hadden indrukwekkende boekenkasten in hun kantoor en vaak een luie stoel om het gelezene daarin te overpeinzen.
De lezing sloeg in als een bom. Hier was een professor van de TU Delft, die het grootste deel van zijn lezing besteedde aan de uitleg dat ”unsustainability” (onduurzaamheid) een verzinsel zou zijn en de suggestie wekte dat het werken aan een duurzame ontwikkeling, flauwekul was. Hij gebruikte daarvoor een veelheid aan feiten en meningen uit onder andere de hierboven genoemde boeken. De heren en dames van het gezelschap luisterden tevreden en knikten instemmend. Ja, zo dachten ze er zelf ook over. Zorgen maken over het milieu is voor hippies en grijze wollen sokken. Dat past niet bij krijtstrepen en mantelpakjes.
Maar de klapper kwam aan het einde van de lezing. Opeens bleek dat de hooggeleerde spreker uit Delft er wel degelijk van overtuigd was dat het klimaat zou veranderen, dat de kloof van ongelijkheid tussen landen en binnen samenlevingen zou toenemen en dat technologie vaker de oorzaak dan de oplossing van problemen zou zijn. Blijkbaar waren meerdere interpretaties mogelijk van dezelfde feiten.
Deze ‘shocktherapie’ leverde ook hierna vaak een mooi resultaat op. Zowel bij lezingen voor Rotaryclubs, vrouwenbonden, politieke partijen, als voor studenten van de universiteiten van Delft, Leiden en Rotterdam. Om een debat op gang te brengen, werkt het sowieso altijd goed om eerst een tijdje tegen de stroom in te roeien. Mijn collega wist heel goed wat mensen graag willen horen en tegelijkertijd hoe hij de boodschap zo kon vertellen dat het zijn gehoor aan het denken zette en tot verandering aanspoorde.
Voor mij was dit een belangrijke leerschool aan het begin van mijn wetenschappelijke loopbaan: durf kritiek te hebben op gemakkelijke antwoorden; lees ook boeken die niet vertellen wat je altijd al dacht of zelfs heel tegendraads zijn. Zo verscheen tegen het einde van mijn promotietijd het boek van Bjørn Lomborg, ”The skeptical environmentalist”. Een boek dat bijna leest als een bekeringsverhaal. De schrijver is van milieuactivist veranderd in klimaatscepticus. Door sommigen met veel enthousiasme onthaald als de definitieve ontmaskering van al dat groene gedoe; door vele duurzaamheidsdenkers, alleen al vanwege de titel, meteen verwezen naar de prullenbak.
Die tendens van feiten en meningen jezelf toe-eigenen als het past in je eigen straatje, of juist verguizen als alleen al de titel je niet aanstaat, is nog steeds volop aanwezig in duurzaamheidsdiscussies. Het zou beter zijn als debatten meer op basis van wetenschappelijke inzichten en bijbehorende onzekerheden worden gevoerd. Waarbij er een helder idee is van wat feitelijk waar is en wat een persoonlijke mening is over hoe de wereld in elkaar steekt. Er is veel wat we niet weten, maar dat kan niet de reden zijn om ons niet bezig te houden met het reduceren van onduurzaamheid. Al was het alleen al omdat duurzame ontwikkeling ook alles te maken heeft met een meer rechtvaardige wereld en dus goed is om aan bij te dragen.
De auteur is lector aan de Hogeschool Rotterdam en universitair docent aan de Technische Universiteit Delft.
