Piekbelaster Gerjan Schouten: Ik ga niet weg. Nooit.
Piekbelaster is hij zeker: zijn bedrijf veroorzaakt zo’n 41.000 mol stikstofneerslag op de omringende Veluwse natuur. Maar kalverhouder Gerjan Schouten uit Speuld denkt er niet over om te stoppen. „Geen haar op mijn hoofd!”
Maandagmiddag. Gerjan Schouten (47) kijkt met enige spanning naar de laptop van zijn adviseur Nick Stap, stikstofspecialist bij bureau VanWestreenen. Tegenover hem zit vader Jan (76), grondlegger en nog altijd mede-eigenaar van het familiebedrijf. Zoon Youri (16) schenkt koffie.
Het is een spannend moment, want deze ochtend heeft het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het rekenprogramma Aerius Check online gezet. Met deze ”tool” kan elke Nederlandse veehouder nagaan of hij in aanmerking komt voor de zogeheten piekbelastersregeling, in Haags jargon de Lbv-plus. Bovendien rekent de module uit welke vergoeding de boer ontvangt als hij zich laat uitkopen.
Een voor een voert adviseur Stap de vereiste gegevens in. De maatschap Schouten telt zes moderne stallen, gebouwd tussen 2004 en 2020. Twee daarvan zijn voorzien van luchtwassers, die de meeste stikstof uit de stallucht filteren. In de stallen staan dik 2000 vleeskalveren. Verder houdt de familie nog 120 vleeskoeien, die in de zomer dag en nacht buiten lopen. Totale stikstofuitstoot: 3765 kilogram per jaar.
Het bedrijf ligt in de agrarische enclave bij het dorpje Speuld (gemeente Ermelo). Speuld wordt alle kanten omringd door het grootste beschermde Nederlandse natuurgebied op land, de Veluwe. Het dichtstbijzijnde heideveld begint 500 meter achter de stallen van Schouten.
De natuur op de Veluwe is kwetsbaar. Grote gebieden zijn overbelast met stikstof. Schouten lacht erom. „Ik geloof daar niks van. Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer verwaarlozen het onderhoud, daardoor vergrast de heide en zien sommige stukken bos er slecht uit.”
Woest aantrekkelijk
Adviseur Stap vertelt dat de drempelwaarde van de Lbv-plus 2500 mol is. Mol is een maat voor de stikstofneerslag die een bedrijf veroorzaakt. Als Schouten hoger zit, dan komt hij in aanmerking voor wat stikstofminister Christianne van der Wal ooit de „woest aantrekkelijke” uitkoopregeling noemde.
Die 2500 mol komt omgerekend neer op ongeveer 36 kilogram stikstof per jaar. Aerius Check rekent daarbij tot een afstand van 25 kilometer en kijkt voor de Lbv-plus naar alle kwetsbare beschermde natuurgebieden samen, waar al meer stikstof neerslaat dan zo’n gebied kan verdragen.
Op het scherm van de laptop verschijnt de uitkomst: 40.970 mol. Schouten grijnst. „Ik wist wel dat ik fors boven die drempel zit.”
Stap scrolt door, naar de uitkomst waar de boer het meest benieuwd naar is: de vergoeding die hij bij uitkoop kan ontvangen. Uitkomst: een kleine 5,2 miljoen euro. Schouten gromt. Hij heeft zijn besluit genomen, eigenlijk al voordat de rekentool aan het werk ging. „Ik ga niet weg. Nooit. Vader en ik hebben dit bedrijf opgebouwd, mijn zoon gaat straks naar de landbouwschool. Wij willen doorgaan.”
Waarde
De berekende waarde verrast hem niet, al is die volgens hem lager dan de beloofde 120 procent van de economische waarde van de bedrijfsgebouwen en de productierechten. Eigen grond, in Schoutens geval 7 hectare, wordt buiten beschouwing gelaten.
„Ons bedrijf is in 2020 getaxeerd op ongeveer 5,5 miljoen euro. Intussen zijn de prijzen alleen maar gestegen. Maar al geeft de overheid nog meer geld, ik peins er niet over om te stoppen”, zegt Schouten. Vader Jan is het daarmee eens: „We gaan ons spul niet onder de slopershamer brengen.”
Slopen is inderdaad een voorwaarde van de piekbelastersregeling. „Dat moet een ondernemer nog aftrekken van wat hij na aflossing van zijn hypotheek en na belasting overhoudt”, stelt Stap.
Intussen gaat voor de zoveelste keer zijn telefoon. „We worden platgebeld door klanten”, verontschuldigt de adviseur zich. „Niet omdat ze mee willen doen, maar omdat ze willen weten wat hun bedrijf voor de regeling waard is.”
Stap denkt dat van de 3000 piekbelasters die volgens het kabinet in aanmerking komen maar een klein deel zich daadwerkelijk zal aanmelden. „Maximaal 20 procent. De toegekende waarde is erg afhankelijk van de leeftijd van de gebouwen. Zijn je stallen verouderd, dan loop je de kans met een restschuld te blijven zitten als je stopt. En boeren met een modern, toekomstgericht bedrijf zullen juist willen doorgaan.”
Later dit jaar komt het kabinet nog met subsidieregelingen voor piekbelasters die hun bedrijf willen verplaatsen, op de huidige locatie willen extensiveren (minder dieren houden) of hun stikstofuitstoot met technische maatregelen willen verminderen.
Die laatste optie biedt voor Schouten geen soelaas, weet de boer al. „Ik zou nog luchtwassers op twee andere stallen kunnen bouwen. Een investering van anderhalve ton. Dat is te doen, maar dan kom ik nog niet onder die drempelwaarde.”
Volgens adviseur Stap zou de depositie van Schoutens bedrijf nog lager zijn als Aerius met actuele gegevens werkt. „Het is onze ervaring dat het rekenmodel drie tot vier jaar achterloopt op de werkelijkheid. De effecten van de saneringsregeling in de varkenshouderij uit 2019 en de Gelderse opkoop van kalverhouderijen uit 2021 worden nog steeds niet meegenomen. Daardoor rekent Aerius met een te hoge achtergronddepositie. Aan de achterkant van het systeem is er nog veel onduidelijkheid.”
Verplaatsen
Is verplaatsen voor Schouten misschien een optie? „Nee, ik ben hier opgegroeid en wil hier niet weg. Ik hoop dat ik straks net zo trots zal zijn als mijn zoon verder gaat, als mijn vader was toen ik het bedrijf overnam. We wachten eerst maar eens af hoe de overheid reageert als de regeling niet oplevert wat ze verwacht.”
Minister Van der Wal heeft gezegd dat boeren niet hoeven te denken dat er ooit een betere regeling komt dan de Lbv-plus. En wie niet stoppen wil, moet er rekening mee houden dat hij een keer gedwongen kan worden. Schouten is niet onder de indruk. „Dat werkt op mij als een rode lap op een stier, daar word ik alleen maar strijdbaarder van. Laat ze maar komen, dan vecht ik door tot het Europese Hof.”
