Vergezicht vanaf de Sint-Jan in ’s-Hertogenbosch
In ’s-Hertogenbosch kun je dit jaar over de nok van de Sint-Janskathedraal lopen. Onderweg naar boven zie je apen, koningen en monsters. En een gemoderniseerd engelenbeeld.
De Avontuurlijke Klim op de Sint-Jan wordt aangeprezen als „echt een unieke kans. Het plaatsen van deze steiger- en wandelconstructie zal de komende 100 jaar namelijk niet meer mogelijk zijn”.
In 2016 is er al eens een Wonderlijke Klim geweest. Toen konden de 96 beeldjes op de luchtbogen van dichtbij worden bekeken, op 25 meter hoogte. Dat kan nu weer, maar de tocht gaat verder naar 50 meter hoog: naar de nok en naar de omgang op de Vieringtoren.
De steigers zijn gebouwd omdat de leien op het kerkdak worden vervangen. Boven is goed te zien welk gedeelte al klaar is; op de rest van de kathedraal liggen de leien minder strak in het gelid.
De klauterpartij –282 treden– is al dagen van tevoren volgeboekt, want per dag mogen er maar 420 mensen naar boven. Elk kwartier een groepje van vijftien. Ze zien de muren, ramen en beeldjes van nabij. En de stad ligt aan hun voeten.
Bommelse brug
Vanaf het eerste platform –in de luwte– is al te zien hoe dicht natuurgebied Bossche Broek bij de binnenstad ligt. Aan de beeldjes op de bogen zijn enkele nieuwe toegevoegd. Er staat –als verwijzing naar de moderne tijd– nu een engel in spijkerbroek met een mobiele telefoon aan zijn oor.
De volgende trappen leiden naar de nok en daar staan bezoekers in de wind. En ze zien opeens dat het schip van de kerk bepaald niet loodrecht op de toren staat.
Hoger gaat het, de Vieringstoren op. In zuidoostelijke richting steekt het provinciehuis af tegen de lucht. In het oosten staan gele silo’s langs de Zuid-Willemsvaart. Er ligt een meer dat De IJzeren Vrouw heet, naar de baggermachine die de plas uitgroef. Het is deze week helder weer, dus ook kerktorens veel verder weg zijn te zien: Den Dungen, Vught, Tilburg, Zaltbommel.
Dichter Marinus Nijhoff „ging naar Bommel om de brug te zien”. Dat hoeft niet als je op deze hoogte staat: vanaf de Sint-Jan zie je in de verte de pijlers omhoog rijzen. Bezoekers missen daar wel de rest van wat Nijhoff ervoer; hoe hij „daar lag, in ’t gras, mijn thee gedronken” en een voorbijvarende schippersvrouw psalmen hoorde zingen.
Reformatie
Psalmen, ze klonken hier onder onze voeten, onder de nok, in de Kathedrale Basiliek van Sint Jan Evangelist, zoals de kerk voluit heet. Stadhouder Frederik Hendrik van Oranje, zijn vrouw Amalia van Solms, de koning van Bohemen en een Deense prins waren erbij toen hier in 1629 „triomfantelijk” –volgens een beschrijving op internet– de eerste protestantse kerkdienst werd gehouden.
Een gids van de Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch vertelt spijtig dat de overgang naar de Reformatie gevolgen had: de romaanse toren zou worden vervangen door twee andere, waarbij de kerk zou worden verlengd. Maar dat ging niet door; een grotere kerk was voor het kleine protestantse volksdeel niet nodig.
Krap twee eeuwen later gaf keizer Napoleon de kathedraal terug aan de rooms-katholieke meerderheid. Maar op de toren prijkt geen kruis, maar een haan – ongebruikelijk voor een roomse kerk. „In Den Bosch is alles anders”, verklaart de gids. Hij kan zich nauwelijks verstaanbaar maken als het carillon zijn klanken over het plein strooit. De klok dreunt twaalf langzame slagen de stad in.
Vanaf de nok gaat het nog verder omhoog, naar de Vieringtoren. Die was vroeger overigens veel hoger dan nu. Een week na de moord op Willem van Oranje in 1584 sloeg de bliksem in de spits, waarna hij brandend op het kerkschip viel en een ravage aanrichtte. Er kwam een bescheidener exemplaar voor terug. Die biedt nog steeds een royaal uitzicht op de Brabantse hoofdstad en het omliggende land.
