Aan het woord is de 17-jarige Loewana Weiss. Nog geen twee weken geleden sprak ze op de nationale dodenherdenking op de Dam, nu staat ze voor een groep luisteraars uit haar eigen gemeenschap, de Sinti. In Kamp Westerbork, waar woensdag een tentoonstelling is geopend over deze groep.

De expositie is de eerste in Nederland die is samengesteld door iemand uit de Sintigemeenschap. En dat is hard nodig, stelt gastconservator Lalla Weiss, die al veertig jaar strijdt voor de rechten van de groep. Enerzijds vanwege onwetendheid over de cultuur van de Sinti – „Nederlanders weten meer over stammen aan de andere kant van de wereld dan over duizenden mensen met wie ze hun land delen”. Anderzijds vanwege jarenlange ontkenning van de gruwelijkheden die de Sinti zijn aangedaan in de Tweede Wereldoorlog. „Zonder geschiedenis geen toekomst.”

De expositie ”De lange schaduw van het verleden” werpt licht op beide thema’s. Hoewel de complete tentoonstelling slechts één ruimte van misschien 5 bij 5 meter omvat, kan de bezoeker toch een flinke tijd lezen, luisteren en kijken. Op interactieve schermen wordt het lot van verschillende Sinti beschreven. In Nederland werden 245 mensen op transport gesteld. Eindbestemming: vernietigingskamp Auschwitz. Slechts 31 mensen uit deze groep keerden terug.

„In onze cultuur is het voor veel mensen taboe om afbeeldingen te publiceren of de naam te noemen van overledenen,” vertelt Weiss. Vandaar dat ze ervoor kiest om vooral verhalen te vertellen over haar eigen familie. Zelf verloor ze bijna vijftig familieleden in de oorlog.

Na het bekijken van de tentoonstelling, vertrekt de groep naar het monument ”De 102.000 stenen”. Elk baksteentje staat voor iemand die niet terugkwam van deportatie. De hoogte van de steen geeft de leeftijd van het slachtoffer aan. Het overgrote deel bevat een Davidsster. Hier en daar staat een blancosteen, symbool voor een omgekomen verzetsstrijder. Ruim 200 stenen, één voor iedere omgekomen Sinto, bevatten een vlam. Symbool van warmte, veiligheid en licht, vertelt Lalla Weiss.

Na een korte toespraak leggen verschillende Sinti kransen gelegd op de stenen. Ieder pakt een witte roos, terwijl op de achtergrond violen huilen.

Zwijgen, dat zou niet meer moeten, geeft Loewana Weiss het publiek mee: „Ik wil vertellen totdat iedereen het weet. En dat zouden wij allemaal moeten doen.”