Volgens de organisaties had Nederland als voorzitter van de Raad van de Europese Unie een belangrijke rol in de totstandkoming en uitvoering van de deal. Nederland had „kunnen voorzien” dat het mis zou gaan, na waarschuwingen van ngo’s. „Ook Amnesty waarschuwde de regering in 2016 dat dit een historische vergissing zou zijn. Het is schrijnend dat veel politici, inclusief onze eigen minister-president, nog altijd trots zijn op de EU-Turkijedeal.”

Staatssecretaris Eric van der Burg (Asielzaken) zegt via zijn woordvoerder de uitspraken van de hulporganisaties eerst te willen bestuderen voordat hij met een reactie komt.

De organisaties zeggen „de dialoog” te zoeken met de regering over de erkenning van de juridische verantwoordelijkheid. „Daarbij willen we het hebben over rechtsherstel door de regering en de voorwaarden voor eventuele toekomstige migratiedeals: die mogen niet gesloten worden als ze voorzienbaar tot mensenrechtenschendingen leiden en zonder controle van het parlement.” Als de dialoog er niet toe leidt dat de regering haar aansprakelijkheid erkent, zo melden de organisaties, volgt een rechtszaak.

„De Staat heeft nu een maand om te reageren en om te laten weten akkoord te gaan met de eisen die worden gesteld in de aansprakelijkstelling, dan wel bereid is hierover in overleg te treden”, aldus een woordvoerder van Amnesty. Er staan momenteel nog geen gesprekken gepland, maar de organisaties „staan open voor een uitnodiging”.

De EU-Turkijedeal moest ervoor zorgen dat mensen niet meer in groten getale naar Europa zouden komen. „Op basis van de deal zou Griekenland mensen die op irreguliere wijze de oversteek maakten van Turkije naar de Griekse eilanden, mogen terugsturen naar Turkije. Dit terwijl al duidelijk was dat Turkije geen veilig land was omdat het niet in de basisbehoeften van vluchtelingen kon voorzien. Daarnaast had Griekenland een disfunctioneel asielsysteem”, aldus de organisaties.

In de praktijk heeft dit ertoe geleid dat talloze vluchtelingen vast kwamen te zitten in vluchtelingenkampen op de Griekse eilanden. „Er was de afgelopen jaren sprake van onder meer overbevolking, een gebrek aan onderwijs, medische en sanitaire voorzieningen, veel te lange asielprocedures, structurele onveiligheid en blootstelling aan fysiek en seksueel geweld en een gebrek aan geschikt voedsel. „Toch is de deal jarenlang in stand gehouden”, aldus Amnesty.