Wat houdt het graanakkoord ook alweer in?

In veel landen dreigde een hongersnood toen Rusland na de overval op Oekraïne in februari 2022 de Oekraïense havens aan de Zwarte Zee blokkeerde en daarmee de graanexport. Vorig jaar juli bereikten de Verenigde Naties en Turkije met Rusland en Oekraïne een graanakkoord. Oekraïne mocht uit drie havens aan de Zwarte Zee graan exporteren. De schepen werden geïnspecteerd voordat ze via de Bosporus naar de Zwarte Zee voeren. Rusland wilde zo onder andere wapenleveranties aan Oekraïne voorkomen.

Waarom wordt er nu weer onderhandeld?

Het akkoord van juli 2022 gold in principe voor 120 dagen. Vorig najaar is de deal met nog eens die termijn verlengd. Zaterdag 18 maart verstrijkt die periode en daarom spreken de partijen over verlenging van de overeenkomst. Oekraïne gaat opnieuw voor 120 dagen, maar Rusland geeft aan 60 dagen aan het akkoord te willen vastknopen. „Dat is een soort gebaar van de goede wil van Rusland in de hoop dat na afloop van deze termijn de voorwaarden en verplichtingen die bepaalde partijen op zich hebben genomen, vervuld worden”, zei dinsdag Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov.

Wat bedoelt de woordvoerder van het Kremlin?

Moskou is ontevreden omdat een parallel akkoord dat de uitvoer van Russisch graan en kunstmest mogelijk moet maken, niet goed functioneert. Peskov verklaarde dat „VN-secretaris-generaal Antonio Guterres het helaas niet is gelukt de blinde muur van het Westen te doorbreken”. Tot dusver zou Rusland slechts beperkt kunstmest en graan hebben kunnen uitvoeren. Rusland klaagt dat banken en verzekeringsmaatschappijen niet graag zaken doen met Russische exportbedrijven. Dat moet veranderen, vindt het Kremlin. Bovendien willen de Russen dat ze de ammoniakexport, die via een pijpleiding door Oekraïne naar de Zwarte Zee loopt, mogen hervatten. Sinds de Russische aanval op Oekraïne is de pijpleiding niet meer in gebruik.

Hebben de Russen een punt?

Guterres gaf eerder deze week toe dat de Russische export niet loopt zoals is overeengekomen. Westerse politici zeggen dat Moskou het graan gebruikt om het Westen onder druk te zetten. Het Duitse FDP-lid Marie-Agnes Strack-Zimmermann nam donderdag zelfs het woord afpersing in de mond.

Laat Oekraïne Rusland weer gebruik maken van de pijpleiding voor de export van ammoniak?

Oekraïne heeft zich hierover nog niet geuit. Er wordt gespeculeerd dat Kiev in ruil voor de ingebruikname van de pijpleiding de vrijlating van Oekraïense krijgsgevangenen wil. Een andere optie voor Kiev zou zijn de openstelling van meer Oekraïense havens.

Blijft Rusland zich hard opstellen?

De overeenkomst van 60 dagen lijkt geen probleem te zijn. Er wordt beweerd dat Rusland niet onder het akkoord uit kan omdat dan de landen in Afrika zonder voedsel komen te zitten. Als de graanleveringen aan Afrika door Rusland uitblijven, zou dat een klap voor het imago van Moskou betekenen. Het is de vraag of het Kremlin zich daar iets van aantrekt. Met een verlenging van 60 dagen kan Rusland bovendien op de korte termijn nieuwe eisen stellen…