Sinds 2 november zat ze ondergedoken. De brute moord op haar maatje Theo van Gogh, met wie ze de omstreden islamkritische film Submission maakte, leverde voor haar een acute dreiging op. De brief van Mohammed B. op het lichaam van de cineast bevestigde dat in angstaanjagende bewoordingen. ”Hirshi Ali” moest oppassen.

Gewoon onderduiken bleek niet genoeg. Toen acht dagen later de politie in de Haagse Antheunisstraat het beleg opsloeg tegen terroristen van de Hofstadgroep, voerde Defensie Hirsi Ali per vliegtuig vanaf marinevliegkamp Valkenburg het land uit. Ergens in de VS hield ze zich schuil. Slechts per brief aan het VVD-congres en via één interview, in NRC Handelsblad, liet ze van zich horen.

Toch is haar invloed na tweeënhalve maand afwezigheid alleen maar gegroeid. Peilingen wijzen uit dat zij direct verantwoordelijk is voor een substantieel deel van de kiezersgunst die de VVD na de afsplitsing van kamerlid Wilders nog resteert. Daardoor is ze praktisch onaantastbaar geworden. „Wie aan Hirsi Ali komt, komt aan de VVD”, zei fractieleider Van Aartsen al.

Wat in 2002 begon als politieke curiositeit, heeft anno 2005 grote relevantie gekregen. De Somalische PvdA-medewerkster die overliep naar de VVD, is bij de liberalen frontsoldaat geworden. Na het echec rond Wilders kan Van Aartsen weinig anders dan haar maximale steun geven. Temeer daar een andere liberale frontsoldaat, minister Verdonk, inhoudelijk op exact hetzelfde spoor zit.

Verdonk maakte haar entree aan het Binnenhof enkele maanden nadat Hirsi Ali er als kamerlid haar intrek had genomen. Evenals Hirsi Ali was ze ontdekt door oud-minister Kroes, inmiddels eurocommissaris, en voorgedragen door lijsttrekker Zalm. Ze kreeg meteen de hoofdprijs. Van meet af aan was duidelijk dat het vreemdelingen- en integratiebeleid een aangelegen thema zou worden.

Een voorbeeld van de politieke kruisbestuiving tussen beide dames is hun standpunt over het bijzonder onderwijs. Begin december 2002 was Hirsi Ali binnen de VVD nog een eenling met haar openlijke pleidooi voor de afschaffing van de gelijke bekostiging van bijzondere scholen. Anno 2005 heeft ze veel partijgenoten meegekregen en is minister Verdonk de meest prominente partijgenoot aan haar zijde.

Zowel Hirsi Ali als Verdonk ziet religie als probleem voor het proces van integratie. Hirsi Ali verwoordde dat het meest pregnant door te stellen dat de overheid moslims tot een keuze zou moeten dwingen: Allah of de Grondwet. Verdonk bemoeide zich met religieuze zaken door als bewindsvrouw te pleiten voor een Nederlandse imamopleiding.

Historicus H. te Velde, hoogleraar in Groningen, noemde deze ongewone vorm van liberalisme zaterdag in de Volkskrant Frans of ”jakobijns”. „Na de Franse revolutie zeiden de jakobijnen: het volk is eeuwenlang onmondig gehouden door de adel, de kerk en andere boze machten. Daarom moet het volk door de staat in de goede richting worden geleid. De staat moet mensen dwingen om vrij te zijn.”

Het jakobijnse element komt in het Nederlandse liberalisme nauwelijks voor. Slechts in de jaren zeventig van de negentiende eeuw is er in politiek Den Haag iets van terug te vinden. De liberale minister-president Kappeyne van de Copello streefde vanuit zijn „moderne levensbeschouwing” naar een „door en door verlichte natie” zonder bijzonder onderwijs.

Hirsi Ali is in zekere zin dus een vreemde eend in de VVD-bijt. Wellicht biedt dat een verklaring voor het vreemde feit dat de lezers van de Volkskrant haar aanwezen als de Nederlander van het jaar 2004, terwijl Maurice de Hond peilde dat de traditionele VVD-aanhang haar juist als de op een na slechtste politicus van dat jaar beschouwt.

Het verklaart in elk geval de tegenbeweging die langzaam op gang komt. VVD-erelid Wiegel noemde Hirsi Ali halverwege het kerstreces ongezouten „geen goede liberaal”, omdat zij zich bemoeit met de persoonlijke geloofsovertuiging van burgers. Eerder bestempelde ook het conservatieve VVD-lid Edwin van de Haar haar als „liberaal dwaallicht.”

De critici hopen dat de politieke koers van Hirsi Ali na haar terugkeer aan het Binnenhof eindelijk ook binnen de fractie wordt bediscussieerd. De grote vraag is echter of dat onder Van Aartsen mogelijk blijkt.