Zondag. Twee zware explosies klinken op de vliegbasis Machulishchi, 12 kilometer onder de Wit-Russische hoofdstad Minsk. Onbekenden slaan toe met twee drones. De radar, de voorste en centrale delen van een Beriev A-50 Awacs-radarvliegtuig van de Russische luchtmacht raken naar verluidt beschadigd, mogelijk onherstelbaar.

De Wit-Russische partizanengroep Bypol, een organisatie van voormalige ambtenaren en verbannen oppositieleiders, claimt de aanval op het Russische radartoestel. „De deelnemers aan de operatie zijn Wit-Russisch”, zegt Bypolleider Alexandr Azarov op Telegram. „Ze zijn nu veilig, buiten het land.”

De schade aan het toestel is nog niet onafhankelijk bevestigd. Het verlies van een A-50 zou „aanzienlijk” zijn, stelt het Britse ministerie van Defensie maandag in een analyse, aangezien het toestel van „cruciaal belang” is voor Russische luchtoperaties. Moskou beschikt hiermee volgens de Britse inlichtingendiensten nog maar over zes operationele radarvliegtuigen.

De Beriev A-50 is een viermotorig Russisch toestel met draaiende radarschotel voor vroegtijdige waarnemingen. Het toestel –NAVO-codenaam Mainstay– kan ook dienst doen als vliegende commandopost. Het radartoestel scant Oekraïense vliegbewegingen en begeleidt Russische jachtvliegtuigen en bommenwerpers. Een A-50 kan vliegend boven Russisch grondgebied tot diep in Oekraïne kijken en zo’n zestig doelen tegelijk volgen.

Gewapend verzet

„De aanval is nieuw en verrassend”, reageert Wit-Ruslandkenner Franka Hummels, die het land al zo’n 25 jaar op de voet volgt. Niet eerder heeft Bypol volgens haar gewapend verzet gepleegd. Minsk bestempelt Bypol als terroristische organisatie.

„Bypol staat achter zo’n droneaanval, de organisatie is daar technisch ook toe in staat”, analyseert Hummels. Hiermee is volgens haar echter nog niet vastgesteld dat Bypol de actie ook daadwerkelijk heeft uitgevoerd. De Wit-Ruslandexpert sluit niet uit dat Bypol de verantwoordelijkheid claimt om anderen, bijvoorbeeld militairen, uit de wind te houden.

Rusland en Wit-Rusland hebben nog niet gereageerd op de aanval. De ministeries van Defensie van beide landen reageren niet op verzoeken om commentaar. „Ik verwacht boze reacties uit Rusland en Wit-Rusland”, zegt Hummels. „En arrestaties.”

De droneaanval is „de meest succesvolle sabotagedaad” sinds het begin van de Russische invasie, verklaarde Franak Viacorka, een adviseur van de Wit-Russische oppositieleider Sviatlana Tsikhanouskaya, op Twitter. Onbekenden hebben eerder sabotageacties uitgevoerd in Wit-Rusland en in Russische grensregio’s met Oekraïne.

„Ik ben trots op alle Wit-Russen die zich blijven verzetten tegen de Russische hybride bezetting van Wit-Rusland en vechten voor de vrijheid van Oekraïne”, zegt Tsikhanouskaya.

Wit-Rusland is officieel niet in oorlog met Oekraïne. President Alexander Loekasjenko staat de Russen echter wel toe om aanvallen op Oekraïne uit te voeren vanaf zijn grondgebied. Wit-Rusland traint ook Russische rekruten. De Russische president Vladimir Poetin houdt Loekasjenko in een wurggreep, sinds Poetin tijdens een massale volksopstand in 2020 Loekasjenko in het zadel heeft gehouden.

Meer dan 90 procent van de Wit-Russische bevolking keurt de oorlog in Oekraïne af, blijkt uit onderzoek van het Britse instituut Chatham House. Ook de faciliterende rol van hun land is veel Wit-Russen een doorn in het oog. „De solidariteit met Oekraïne is groot”, stelt Wit-Ruslandkenner Hummels.

Sabotage

Veel Wit-Russen steunen het Oekraïense leger. Burgers én militairen geven via een uitgebreid netwerk inlichtingen door over troepenverplaatsingen aan Kiev. Overheidsambtenaren deinzen niet terug voor sabotageacties, bijvoorbeeld op de spoorwegen. „Mensen die nooit actief zijn geweest, komen nu in actie.”

In hoeverre de bevolking gewapend verzet tegen de regering en de Russische troepen steunt, vindt de Wit-Ruslandkenner lastig te zeggen. „Burgers hebben geen moeite met aanvallen op oorlogsmaterieel. Of ze ook acties steunen waarbij slachtoffers vallen, durf ik niet te zeggen. De volksopstand van 2020 was opvallend genoeg alleen geweldloos.”