Wei Chen, een 39-jarige Chinese snackbarhouder in den Haag, loopt op vrijdagavond 27 januari samen met zijn vrouw naar huis. Hun werk in de cafetaria zit erop voor die avond. Onderweg naar huis krijgt het stel een woordenwisseling met drie jongeren. Het loopt uit op een handgemeen. Even later grijpt een van de tieners een mes en steekt de snackbarhouder neer. Die overlijdt enkele uren later in het ziekenhuis. De drie verdachten in de zaak, twee meiden en een jongen in de leeftijd van 15 en 17 jaar, worden diezelfde nacht nog opgepakt. Zij zitten vooralsnog vast.

Of neem het steekincident in Hoorn dat vorig jaar oktober plaatsvond. Drie jongeren krijgen op woensdagmiddag ruzie op een rokerspleintje, net buiten het schoolplein van het Tabor College. Er worden flinke klappen uitgedeeld, waarna een van de jongens opeens een mes trekt en op de ander insteekt. Het slachtoffer, een 14-jarige jongen uit Westwoud, rent de school binnen en valt neer. Medescholieren schieten te hulp en drukken zijn wond dicht.

De zondag erna overlijdt de jongen in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. De 16-jarige dader wordt kort na het incident opgepakt door de politie. In de dagen daarna circuleren er op Snapchat beelden van het steekincident. De ruzie zou gegaan zijn over een petje en een broek. Een getuige van het drama laat NH Nieuws weten „dat het tegenwoordig blijkbaar normaal is om mensen neer te steken”.

Dat steekincidenten onder jongeren steeds vaker voorkomen, blijkt ook uit cijfers van de politie. Tussen 2017 en 2021 steeg het aantal minderjarige verdachten van een steekpartij van 135 naar 295. Een toename van bijna 120 procent. In de leeftijd van 18 tot en met 22 jaar was in diezelfde periode ook sprake van een stijging van ruim 30 procent.

Campagne

Politiewoordvoerder Robbert Salome denkt dat die ontwikkeling deels toe te schrijven is aan het toegenomen wapenbezit onder jongeren. „Politieagenten komen steeds vaker jongens van een jaar of 15 tegen met een mes op zak. Soms zijn het zelfs complete machetes of slagzwaarden.” Het aantal in beslag genomen wapens van minderjarigen, waaronder messen, airsoftpistolen en illegaal vuurwerk, steeg tussen 2019 en 2022 dan ook met zo’n 300 procent.

Die cijfers kunnen volgens Salome wel wat vertekend zijn. „De toename is ook deels te verklaren doordat de politie alerter is op wapenbezit onder jongeren en daardoor vaker preventief fouilleert.” De flinke stijging van het aantal steekincidenten verklaart volgens de woordvoerder echter dat er wel degelijk iets aan de hand is. „Er is zeker wat gaande. We horen het van collega’s uit het hele land.”

Om jongeren bewust te maken van de gevaren van wapenbezit startte de gemeente Nijmegen begin dit jaar met de bewustwordingscampagne ”Lives not Knives”. Jongerenwerkers van de Nijmeegse welzijnsorganisaties FC Social Work en Bindkracht10 gaan met tieners in gesprek over de veiligheid op straat. „Binnen de straatcultuur heerst er een taboe op praten over dit onderwerp. Dat komt onder meer door de angst om buiten de groep te vallen of gezien te worden als verklikker. Dat willen we doorbreken”, zegt de woordvoerster van burgemeester Hubert Bruls.

Aanleiding voor de campagne is onder meer het toegenomen (geregistreerde) wapenbezit in de Gelderse stad. Dat steeg in 2022 met ruim 40 procent. „Daarover kregen we steeds vaker signalen van politieagenten en jeugdwerkers”, zegt de woordvoerster. Een ander motief om met jongeren in gesprek te gaan over wapens, is de fatale steekpartij van vorig jaar oktober op een plein in het centrum van Nijmegen. Daarbij stak een 17-jarige jongen een 21-jarige jongen neer. Dader en slachtoffer zouden vrienden van elkaar zijn geweest, maar waren gebrouilleerd.

Jongerenwerkers zien dat zowel ouders en docenten als jongeren zelf positief reageren op de campagne. „Het onderwerp en de zorgen hierover leven breed in de maatschappij”, zegt de woordvoerster. Toch blijft wapenbezit volgens haar „een precair onderwerp”. Daarom werkt de gemeente voor de campagne samen met jongerenwerkers en rolmodellen. „Die staan dicht bij de jeugd. Dat houdt het laagdrempelig en vertrouwelijk.”

Drillrap

Mohamed Achouitar is een van die jongerenwerkers. Hij is werkzaam bij FC Social Work en spreekt regelmatig met jongeren over wapenbezit, bijvoorbeeld tijdens specifieke themalessen op Nijmeegse roc’s. Volgens de jongerenwerker is meeloopgedrag een belangrijke oorzaak van het toegenomen wapenbezit. „Pubers zijn vaak onzeker. Ze willen niet onderdoen voor hun leeftijdsgenoten. Als veel jongens uit jouw buurt een mes hebben, kun jij natuurlijk niet achterblijven.”

Sociale media spelen daarin volgens Achouitar een belangrijke rol. „Online komen jongeren vaak in aanraking met gewelddadige beelden en schimmig gedachtegoed.” Ook drillrap –een muziekstijl waarin geweld wordt verheerlijkt– noemt hij als mogelijke reden voor de toegenomen populariteit van wapens. In de muziekvideo’s zwaaien de rappers vaak met messen en pistolen. Ze rappen –meestal met bivakmuts op– over het harde leven op straat en het wraak nemen op vijanden.

Het paradoxale is volgens Achouitar dat hoe meer jongeren een wapen dragen, hoe vaker anderen zich onveilig voelen. „En om dat onveilige gevoel tegen te gaan, schaffen steeds meer jongeren een mes aan.” Achouitar gaat daarom regelmatig met jongeren in gesprek over het onderwerp. Onder meer tijdens zijn ambulante rondes langs verschillende Nijmeegse hangplekken. „Ik probeer ze bewust te maken van het feit dat messen niet stoer zijn. Ook vertel ik wat voor pijn het bij familie en vrienden kan veroorzaken als zij neergestoken worden of zelf hun wapen gebruiken.”

Of de jongens die hij op straat aanspreekt daadwerkelijk een wapen bij zich dragen, weet hij niet. „Je ziet niet of iemand een mes in zijn broeksband heeft. Dat is juist het gevaarlijke ervan. Maar ze weten er hoe dan ook vanaf. Dit probleem speelt in heel Nederland.”

Achterbuurten

Een van de grote gevaren van een wapen op zak is volgens de jongerenwerker de snelheid waarmee een ruzie kan escaleren. „Vroeger vocht je met je blote vuisten. Dan kreeg je een klap en was het opgelost. Tegenwoordig grijpt een deel van de jongeren bij een ruzie al snel naar een mes.” Achouitar vindt dat levensgevaarlijk. „Zeg je een verkeerd woord, dan kan het zomaar afgelopen zijn met je.” Ook daders zijn zich naar zijn idee niet bewust van de gevolgen van zo’n steekpartij. „Het gebeurt vaak in een opwelling.”

Ook voor een wijk of buurt is de normalisering van wapenbezit geen goede zaak, vindt de jongerenwerker. „In achterbuurten zijn ze natuurlijk wel wat gewend. Daar schrikken ze niet zo snel meer van een ruzie, een vechtpartij of een mes. Maar dit speelt ook in nette wijken”, zegt Achouitar. En ook op jonge kinderen in de buurt heeft wapenbezit volgens hem een negatief effect. „Die groeien op met het idee dat het best normaal is om bij een ruzie een mes te trekken. Dat vind ik zeer schadelijk.”