Een pad van doorzichtig, knisperend plastic met in het midden een lint van zwart-geel ruw tape wijst blinden en slechtzienden deze vrijdagmorgen in Den Haag de weg naar het stemlokaal. Nee, er heeft zich niemand een maand vergist. Vandaag kunnen stemgerechtigden met een ernstige visuele beperking oefenen met een relatief nieuw fenomeen: de stemmal.

„Even de kennis ophalen”, zegt de 59-jarige Marcel Boer. Deze „rasechte Hagenees” stemt al vijf jaar zelfstandig met de stemmal. Boer, gekleed in spijkerbroek, Nikeschoenen en een grijs Adidasvest, is sinds een jaar of acht volledig blind. Toen hij niet genoeg zicht meer had om de namen op het stembiljet te onderscheiden, zelfs niet met behulp van een loep, volmachtigde hij zijn kinderen. Maar dat ging niet van harte. „Ik wist niet op wie zij stemden, maar moest wel aan hen vertellen op wie ik stem. Dat vond ik maar niets. Ik vind het belangrijk dat ook wij zelfstandig mogen stemmen.”

Margreet Roemeling kreeg regelmatig signalen van mensen die het niet prettig vinden iemand volmacht te geven. Ze werkt bij Voorall, een belangenorganisatie voor mensen uit Den Haag met een beperking of een chronische ziekte. Om ook blinden en slechtzienden stemgeheim te geven, zette de gemeente Den Haag vijf jaar terug voor het eerst de stemmal in.

In de jaren die volgen, maken steeds meer gemeenten gebruik van het hulpmiddel. Voor de verkiezingen van 15 maart staat de teller op 91 van de 342 gemeenten.

Braille

Het idee achter de stemmal is eenvoudig: je legt het stembiljet in een houten mal. In het hout zijn van links naar rechts de deelnemende partijen met nummers –ook in braille– aangegeven, in het geval van Den Haag dit jaar 21 partijen. Onder ieder nummer zijn er rondjes uitgesneden, voor iedere kandidaat één. Om het zoeken van de juiste kandidaat bij langere lijsten gemakkelijker te maken, is er voor elk vijfde rondje een uitstekend puntje gemaakt. Voor wie nog niet weet wat het nummer is van de lijst waarop hij wil stemmen, staat er naast de stemmal een soundbox. Een vrouwenstem noemt de partijen, en vervolgens de kandidaten, een voor een op.

Enige probleem van de stemmal: na 15 maart kan het ding –à 2500 euro– de prullenbak in. Iedere verkiezing heeft het stembiljet een ander formaat, waardoor de oude mal onbruikbaar wordt.

Vertrouwen

Het is jammer dat door de hoge kosten maar in een beperkt aantal stemlokalen een mal ligt, vindt André Uileman. Hij heeft net zijn stembiljet in de daarvoor bestemde kliko gedeponeerd. De zeventiger ziet door een erfelijke ziekte momenteel nog maar zo’n 3 procent. Dat is niet genoeg om een stembiljet in te vullen, dus stemt zijn vrouw voor hem. Maar, vertelt de inwoner van Leidschendam, die zojuist twintig minuten heeft gelopen naar het proefstemlokaal, „ik doe de dingen graag zelfstandig, ook stemmen”.

Uileman, die de stemmal zojuist voor het eerst heeft gebruikt, kijkt met vertrouwen uit naar 15 maart. „Alles was heel duidelijk. En ik ga thuis vast opzoeken op welke kandidaat ik wil stemmen. Dan is het een kwestie van, ik noem maar iets, lijst 3 vinden, tot bolletje 4 tellen, het potloodje erin steken en een rondje draaien.”