Wie volgt hoe politici wereldwijd met transgenderwetgeving omgaan, ontdekt gaandeweg dat voorstanders van zelfidentificatie niet spreken over wat het voor de samenleving betekent als mensen hun juridisch geslacht kunnen aanpassen. Verdedigers blijven steevast weg van het openlijk doordenken van het beleid en de praktijk die voortvloeien uit zelfidentificatie. Wat ook opvalt, is dat genderzelfidentificatie vervolgens grote politieke problemen oproept, alsof het de concrete praktijk niet aankan.

Het laatste is de Schotse premier de afgelopen weken meer en meer gaan ervaren. Tijdens interviews en debatten in het parlement krijgt Nicola Sturgeon telkens een vraag toegeworpen waaraan ze zich niet wilde branden: is Isla Bryson een man of een vrouw? De 31-jarige Bryson wordt in januari veroordeeld voor het verkrachten van twee vrouwen. Tot de arrestatie is Bryson een man, met de naam Adam Graham, maar na zijn arrestatie gaat hij zich identificeren en kleden als vrouw. Publieke verontwaardiging ontstaat als Bryson wordt veroordeeld tot de vrouwengevangenis.

Het idee dat een veroordeelde verkrachter een straf uitzit in een vrouwengevangenis leidt tot een verhit politiek debat over de veiligheid van de andere gevangenen. Premier Sturgeon, die geprezen wordt om haar communicatieve vaardigheden en scherpzinnigheid, gaat stotteren als ze zich moet uitspreken over de rechten van Isla Bryson. Ze gebruikt woorden als „het individu”, „de verkrachter” en „de persoon” om Bryson aan te duiden. Tot dan toe verdedigde de zelfbewuste Sturgeon altijd de leus ”Transvrouwen zijn vrouwen”, maar ze struikelt hierover als ze concreet moet maken wat dat in het geval van de verkrachter betekent.

De jarenlang onbetwiste Schotse leider verwijdert zich met haar streven naar genderzelfbeschikking van haar achterban. Terwijl Schotten zich zorgen maken over hun gasrekening, is het parlement wekenlang in debat over genderthematiek. Net voor Kerst weet Sturgeon de Transgenderwet, die het Schotten makkelijker moet maken om juridisch het geslacht aan te passen, door het parlement te loodsen. Maar binnen Sturgeons Scottish National Party (SNP) speelt een bittere strijd tussen voor- en tegenstanders van de wet.

Bovendien verklaart de Britse premier Rishi Sunak medio januari dat hij de Transgenderwet zal blokkeren. Sunak maakt zich er zorgen over dat genderzelfbeschikking de veiligheid van vrouwen en kinderen in gevaar brengt. Volgens Sturgeon is het veto vanuit Londen een „frontale aanval”. Inderdaad raakt Sunaks nee de politieke levensdroom van de Schotse leider en haar SNP: een onafhankelijk Schotland.

Als de consequenties van de Transgenderwet eind januari bij de kiezers lijken door te dringen –misschien vooral door de foto van Bryson buiten de rechtbank, in fuchsiaroze jas en met blonde pruik– krijgt Sturgeon de politieke rekening gepresenteerd. Cijfers van opiniedeskundige John Curtice maken begin februari duidelijk dat de steun voor Schotse onafhankelijkheid binnen een maand van 53 naar 47 procent daalt. Volgens Curtice is het aannemen van de Transgenderwet de belangrijkste verklaring voor die daling.

Al ontkent de premier zelf dat haar aftreden met de recente ontwikkelingen te maken heeft, The Telegraph noteert op 2 februari al dat haar carrière voorbij is. Sturgeon heeft dan twee weken van onophoudelijke en steeds persoonlijker wordende kritiek, scherpe krantenkoppen en matige peilingen achter de rug. Volgens de krant is de vraag niet of maar wanneer Sturgeon leider af zal zijn.