Wat vind ik belangrijk? Welke actie kan ik hieraan koppelen? Hoe verdeel ik dat in kleine, haalbare stappen? Achteroverleunen is er tijdens de Moodcamp in Bosch en Duin bij Zeist nauwelijks bij. Mensen met een matige tot ernstige depressie bij wie ambulante begeleiding of hulp bij de huisarts onvoldoende resultaat oplevert, kunnen deze groepsbehandeling volgen. Daarvoor is een medische indicatie nodig. Deelname wordt vergoed vanuit de zorgverzekering.

„Gedragsactivatie vormt de kern van de aanpak”, vertelt Christina Hennipman-Herweijer (38). Ze is ggz-verpleegkundige en verplegingswetenschapper en werkt sinds 2009 bij de christelijke ggz-instelling Eleos. Sinds oktober als beleidsadviseur kwaliteit. Tijdens de Moodcamp zijn deelnemers –een groep van maximaal acht personen– twaalf dagen aaneengesloten intern in behandelcentrum de fontein in Bosch en Duin bij Zeist. Eleos is de eerste en enige ggz-instelling in Nederland die deze vorm van gedragsactivatie biedt. De eerste Moodcamp vond in mei 2019 plaats. Inmiddels hebben er zeventien plaatsgehad.

Wat kenmerkt een depressie?

Hennipman: „Mensen kunnen niet meer doen wat ze willen. Een depressie verstoort hun dagelijks leven. Door de somberheid raken ze zichzelf kwijt, het slaappatroon raakt in de war, ze eten weinig en hun relaties verarmen. Bij de een raakt de depressie vooral zijn organiserend vermogen. Een ander verliest het plezier in alles. Veel mensen worden inactief. De omgeving begrijpt de persoon met een depressie niet altijd. Niet zeuren, maar doorgaan, is soms het advies. Of: tel je zegeningen. En dat is nu juist wat iemand met een depressie niet meer lukt.”

Raakt een depressie ook de levensovertuiging?

„Velen voelen zich schuldig tegenover God, omdat ze niet genoeg bidden en Bijbellezen. Vaak wankelt ook hun vertrouwen in God. Dit maakt de situatie nog complexer.”

Hoe probeert Eleos hierbij aan te sluiten?

„Onze aanpak is waardegestuurd. Deelnemers koppelen waarden aan hun levensgebieden. Denk niet alleen aan relaties, carrière en ontspanning, maar ook aan de relatie met God. Mensen krijgen oefentijd om gestelde doelen te realiseren.”

Dat betekent concreet?

„Iemand wil graag een goede moeder zijn. Ze mag activiteiten bij dat doel bedenken. Bijvoorbeeld wekelijks een keer uitgebreid eten, waardoor er eenmaal weer thuis voldoende aandacht is voor alle gezinsleden. Er moeten meer haalbare stappen worden gezet. Samen winkelen met een dochter, zaken die een moeder dwarszitten uitspreken tegenover haar zoon. Dat laatste kan al tijdens het verblijf worden gedaan. Een deelnemer gaat naar de winkel om een nieuwe snaar te kopen voor zijn gitaar, zodat hij na lange tijd zijn hobby weer op kan pakken. Door gestructureerd acties te koppelen aan hun waarden komen mensen in beweging. Daardoor verbetert de stemming.”

Hebben deelnemers wel zin in actie?

„Niet altijd. Inactiviteit wordt een probleem als mensen steeds minder durven en doen, en het gevoel dat ze falen alsmaar toeneemt. Wij zetten patiënten aan het werk. Het zijn hier geen verwenweken. Mensen zitten met elkaar in een snelkookpan en zo ervaren ze het ook.”

Ze komen dus echt in beweging?

„Velen zien de Moodcamp als laatste strohalm en willen hun leven veranderen. Daar spreken we hen voortdurend op aan. Natuurlijk hebben we er begrip voor dat de behandeling mensen zwaar valt. Toch verwachten we van iedereen dat hij of zij van de partij is. Elke ochtend gaan we met de hele groep om halfacht buiten sporten. Ook met de deelnemers die depressief in bed willen blijven. Als ze niet verschijnen, staan we aan hun deur te rammelen. Ons motto is: ”Don’t follow your mood, follow a plan”. Iemands stemming is dus niet leidend meer.”

Wat kenmerkt jullie rol?

„Motiveren en deelnemers over drempels helpen. Elk succes, hoe klein misschien ook, vieren we. We houden de vinger aan de pols. Hoe komt het dat iemand de afgesproken actie niet heeft uitgevoerd? Was de stap te groot, vond hij het doel niet belangrijk genoeg, was er te weinig tijd of durfde hij niet om hulp te vragen? Zo’n analyse is nodig om de volgende stap te kunnen zetten. We merken het als deelnemers vermijdingsgedrag vertonen en gaan daar het gesprek over aan. Linksom of rechtsom: het afgesproken ingewikkelde telefoontje met familie moet gebeuren. Het mooie is dat deelnemers hierin ook elkaar stimuleren.”

En als het desondanks moeilijk blijft?

„Dan gaan we toch aan de slag. Wat kun je doen als je bang bent voor vragen als je na lange tijd weer een kerkdienst bijwoont, naar een Bijbelstudie gaat of een feestje bezoekt? De een leert een standaardzin uit het hoofd en oefent dit voor de spiegel. Een ander neemt een maatje mee die het woord voor hem kan doen.”

Hoe ervaren deelnemers zo’n intensief programma?

„Veel gebeurt in de groep, maar er zijn ook momenten dat mensen zich terug kunnen trekken op hun kamer. Passiviteit kenmerkt vaak een depressie. Maar bij ons moeten mensen mee in het dagritme. Tot hun eigen verrassing lukt hun dit beter dan gedacht. Er zit een opbouw in het programma. Na het opstellen van de waarden bedenken de deelnemers hier activiteiten bij, waarin mensen vervolgens een rangorde aanbrengen. Aan het eind heeft iedereen een weekprogramma voor thuis opgesteld.”

Is er opvang na de Moodcamp?

„Er zijn twee terugkommomenten. Voorwaarde voor deelname is dat er begeleiding na de Moodcamp is geregeld. In de praktijk vinden veel deelnemers –met vallen en opstaan– de weg omhoog. Ze kregen naar eigen zeggen tijdens de Moodcamp veel gereedschap aangereikt en hebben weer perspectief.”