Koopmans groeit op in Steyl, een kloosterdorp in de gemeente Venlo. Ze krijgt een streng katholieke opvoeding. Wekelijks bezoekt ze de plaatselijke kerk, samen met haar ouders, zus Helmi en broer Twan.

Uit nieuwsgierigheid woont ze een tijdlang de ochtendmis dagelijks bij. De preken roepen bij haar veel vragen op, die ze aan de priester stelt. Als hij die niet goed kan beantwoorden, trekt ze de conclusie dat het geloof niets voor haar is.

Marion is leergierig en houdt van lezen. Ze verslindt boeken van schrijvers als Karl May en Hector Malot, waar ze tot diep in de nacht mee bezig is. Om te voorkomen dat haar ouders dat zien, leest ze de boeken met een zaklamp onder haar deken.

Op een verjaardag krijgt ze een speelgoedmicroscoop. Die gebruikt ze voor het bestuderen van de poten van een vlieg en de haarwortels van een plant.

De middelbare school die Marion bezoekt, wordt geleid door nonnen. De zusters houden er conservatieve opvattingen op na over bijvoorbeeld welke beroepen geschikt zijn voor vrouwen. Ook zijn meiden verplicht een rok te dragen. Als de winter aanbreekt, wil Marion toch graag een lange broek dragen. Samen met een paar andere meisjes begint ze daarom een protestactie, waarbij ze de zusters en de moeder-overste onder druk zetten om het dragen van een broek toe te staan. De schoolleiding zwicht en de meiden krijgen hun zin.

Halfvergane hond

Al als kind blijkt dat Marion van dieren houdt. Op tienjarige leeftijd begint ze een ‘dierenziekenhuis’. Buurtbewoners brengen gewonde dieren –vooral vogels en soms een konijn– naar haar toe, waarover ze zich ontfermt. Buiten schooltijd werkt ze op een boerderij en voert ze daar varkens en koeien, in ruil voor paardrijlessen.

Niet alleen levende dieren hebben haar interesse. Op een dag vindt ze langs de spoorlijn een halfvergane hond. Omdat ze graag het skelet van het dier wil hebben, neemt ze het karkas mee en legt het thuis maandenlang te drogen.

Marion wil graag dierenarts worden. Daarom begint ze na haar eindexamen op de middelbare school aan de opleiding diergeneeskunde in Utrecht. Tijdens het klinische deel van de opleiding moet ze paarden en koeien behandelen die wat mankeren. Zo krijgt ze te maken met paarden met een verstopte maag. Dit euvel verhelpt ze door de maaginhoud op te zuigen met een slang die via de neus is ingebracht. Ook behandelt ze met behulp van een magneet koeien die een spijker of een stukje prikkeldraad hebben ingeslikt.

In de avonduren is Marion geregeld te vinden in studentenrestaurants. Ze spreekt daar vooral vrienden in de alternatieve hoek. Ze neigt naar punk en begint te experimenteren met haar kapsel, dat inmiddels haar handelsmerk is geworden.

Doorgegroeide nagels

Na haar opleiding begint Marion als waarnemend dierenarts. Ze valt dan vooral in voor dierenartsen met een praktijk voor kleine huisdieren. Het bevalt haar echter matig om hondjes met doorgegroeide nagels of katten met een slechte adem te behandelen. Liever werkt ze als veearts. Daar wordt ze echter minder vaak voor gevraagd vanwege de gangbare opvatting dat het werk voor vrouwen fysiek te veeleisend zou zijn.

Marion gaat graag de diepte en begint daarom aan een promotietraject aan de Universiteit Utrecht. Haar begeleider is de Poolse hoogleraar virologie Marian Horzinek, die onderzoek doet naar coronavirussen. Hij legt de lat hoog. Zijn motto luidt: het is zwemmen of verzuipen. Horzinek begeleidt tal van promovendi die tijdens de coronapandemie beroemd zouden worden, waaronder de virologen Ab Osterhaus en Bert Niesters.

Na het onderzoek gaat ze in de Verenigde Staten aan de slag bij de Centers for Disease Control and Prevention (CDC), een toonaangevend instituut waar duizenden internationale onderzoekers werken. Ze leert daar alles op het gebied van infectieziekten. Die kennis komt haar later goed van pas, als ze bij het RIVM aan de slag gaat.

Tijdens haar verblijf in de Verenigde Staten trouwt ze met Ad Huijsmans, een muzikant die ze in Nederland had leren kennen toen ze een saxofoonleraar zocht. Het stel krijgt in Amerika een kind – Mischa.

Bloemen

Op 31 december 2019 krijgt Marion een mailtje uit China over patiënten in Wuhan met een onverklaarde longontsteking. Dat betekent het begin van een drukke tijd. Marion verwerft bekendheid in haar rol als lid van het Outbreak Management Team. Haar twitteraccount explodeert. „Bekenden en onbekenden stuurden bloemen naar ons huis”, schrijft Mischa Huijsmans. „Ineens keerden de hoofden zich om als mijn moeder over straat liep.” Marion voelt zich daar ongemakkelijk bij en vindt dat ze gewoon haar werk doet. Ze maakt dagen van gemiddeld zestien uur. Tussen de middag maakt ze geregeld een boswandeling van twintig minuten, samen met Mischa.

Mischa, die tijdens de coronapandemie vijf maanden thuis woont, maakt dagelijks mee dat zijn moeder online vergaderingen bijwoont. Veel overleggen vinden plaats in de keuken; voor vertrouwelijke bijeenkomsten trekt ze zich terug in de studeerkamer. Mischa vindt het „surrealistisch om gespreksflarden die je in het voorbijgaan opving die avond terug te horen op het nieuws.”

Niet iedereen waardeert het werk van Marion. Ze krijgt talloze vervelende mails van onder meer sympathisanten van Viruswaanzin, de protestgroep die later verder gaat onder de naam Viruswaarheid. Met een specialist sociale media bespreekt ze hoe ze daarmee om moet gaan. Ze overweegt minder mediaoptredens te geven, maar ziet daar uiteindelijk van af. De meest bedreigende mails stuurt ze door naar de politie.

In NRC vergelijkt Marion de coronapandemie met de Olympische Spelen. „Je hebt jarenlang getraind en van alles voorbereid en nu is dat van belang. Dat je echt alles wat je weet moet benutten, en nog veel meer.”

Marion Koopmans. Viroloog in een veranderende wereld, Mischa Huijsmans en Marion Koopmans; uitg. De Bezige Bij; 368 blz.; € 26,99