Februari 2025. Rusland draagt de lichamen van 757 gesneuvelde Oekraïense militairen over aan Kyiv. Onderaan de lijst met namen van de soldaten staat: ”NM SPAS 757”, de afkorting voor ”onbekende man, uitgebreide schade aan de kransslagader, lichaam 757”.

Als de forensisch onderzoekers de lijkzak openen, blijkt het niet om een man, maar om een jonge vrouw te gaan. Aan haar rechterscheenbeen zit een label, met daarop ”Roschchyna VV”. Rusland blijkt het lichaam van de vermiste Oekraïense journaliste Viktoria Rosjtsjyna te hebben teruggegeven.

De staat waarin het lichaam verkeert, is gruwelijk. Volgens de Oekraïense officier van justitie zijn er op de voeten brandwonden zichtbaar, „veroorzaakt door elektrische schokken”. Ook ontbreken er enkele organen, de ogen, delen van de hersenen en is haar tongbeen gebroken. Een zeldzame breuk die door wurging wordt veroorzaakt, aldus justitie.

Elektrische schokken

Wat er precies met de jonge vrouw is gebeurd, blijft lang onduidelijk. Maar op basis van getuigenissen weten internationale media onder leiding van het Franse platform Forbidden Stories een reconstructie te maken.

Het is in de zomer van 2023. De dan 26-jarige Rosjtsjyna reist af naar de deels door Rusland bezette Oekraïense provincie Zaporizja. Daar rapporteert ze over de behandeling van Oekraïners in de Russische gevangenissen. Tot ze in augustus van dat jaar zelf verdwijnt.

Getuigen, onder wie een aantal celgenoten van de journaliste, vertellen Forbidden Stories wat er ongeveer is gebeurd. Rosjtsjyna zou een appartement hebben gehuurd in Enerhodar, een stadje in de buurt van de kerncentrale van Zaporizja en daar al snel zijn opgepakt en gevangengezet.

„Tijdens de verhoren gebruikten ze elektrische schokken”, vertelt een celgenoot. „Ze werd een paar keer gestoken. Ik heb gezien dat ze verse littekens had.” Rosjtsjyna zou de medewerkers van de geheime dienst FSB hebben gesmeekt de wonden niet aan te raken.

Machinegeweren

Eind 2023 krijgt de journaliste volgens een medegedetineerde te horen dat ze naar een andere gevangenis gaat. Daar zou ze een betere behandeling krijgen.

Per jeep wordt ze overgeplaatst naar detentiecentrum SIZO-2 in Taganrog, een industriestad in de Russische oblast Rostov aan de Zee van Azov. „Toen ze daar arriveerde, was ze al volgepompt met drugs”, vertelt een gedetineerde. „Ze begon gek te worden.”

Volgens de ooggetuigen weigert Rosjtsjyna te eten. „We praatten wel met haar, maar ze was verdwaasd, ze was doodsbang”. Uiteindelijk woog ze nog maar zo’n 30 kilo. „Ze kon opstaan, maar alleen met mijn hulp omdat ze in zo’n staat was dat ze niet eens haar hoofd van het kussen kon tillen”, aldus haar celgenoot.

In de zomer van 2024, bijna een jaar na haar verdwijning, wordt ze met een brancard naar een ziekenhuis in Taganrog afgevoerd, waar zes gemaskerde bewakers met machinegeweren haar bewaken. Na enkele weken keert ze volgens getuigen weer naar het detentiecentrum terug.

Russische propaganda

Ondertussen doen collega-journalisten pogingen haar vrij te krijgen. Onder meer door druk vanuit het Vaticaan, wordt haar naam op een lijst voor een gevangenenruil geplaatst, met de bedoeling in september 2024 vrij te komen. Maar als de bus vol gevangenen in Kyiv arriveert, blijkt de journaliste er niet bij te zijn.

Een maand later krijgt haar vader van het Russische ministerie van Defensie per mail te horen dat zijn dochter is overleden. Sterfdatum? 19 september 2024.

De exacte doodsoorzaak is nog altijd onbekend. Volgens meerdere bronnen werd ze op 8 september uit haar cel gehaald. Maar op de vraag wat er daarna gebeurde, heeft de onderzoeksgroep nog geen antwoord gevonden.

Wat Rosjtsjyna dreef, vertelde ze in november 2022 zelf, toen ze van de International Women’s Media Foundation een prijs kreeg voor haar moed. „We zijn trouw gebleven aan onze missie om de waarheid aan de wereld over te brengen en de Russische propaganda tegen te gaan”, zei ze. „Helaas zijn veel journalisten overleden. Ik wil deze prijs aan hen opdragen. Ze stierven tenslotte in de strijd voor de waarheid, terwijl ze probeerden Russische misdaden vast te leggen. Ik dank hen.”