De regeling vloeit voort uit het advies van Johan Remkes, die afgelopen zomer als bemiddelaar optrad in het hoog opgelopen conflict tussen het kabinet en een groot deel van de landbouwsector. Remkes adviseerde onder meer binnen een jaar de uitstoot van de 500 tot 600 grootste zogenoemde piekbelasters aan te pakken.

De meeste piekbelasters zijn boerenbedrijven, maar er zijn ook industriële bedrijven bij. Om in aanmerking te komen voor een regeling hoeven bedrijven niet per se helemaal te stoppen, ook verregaande verduurzaming of verplaatsing naar een plek verder uit de buurt van kwetsbare natuur behoren tot de mogelijkheden.

De regeling moet stikstofruimte opleveren om bedrijven te legaliseren die in de knel zijn gekomen door een uitspraak van de Raad van State in mei 2019. De hoogste bestuursrechter zette een streep door het vergunningenbeleid dat tot dan toe werd gevoerd.

Daardoor hadden duizenden bedrijven ineens een vergunning nodig, terwijl dat eerder niet hoefde. Vrijgespeelde stikstofruimte kan ook helpen de vergunningverlening voor bouw- en infrastructuurprojecten vlot te trekken.

Voor de boerenactiegroepen Farmers Defence Force (FDF) en Agractie is vrijwilligheid het belangrijkste, zo laten ze weten. Voorman Bart Kemp van Agractie vertelt dat hij dinsdag een „constructief gesprek” heeft gevoerd met de betrokken ministers. Dat zijn Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof), Piet Adema (Landbouw) en Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat).

„Zowel qua proces als qua inhoud zijn slagen gemaakt en dat werd tijd”, aldus Kemp in zijn eerste reactie. Hij is „op voorhand niet negatief” over de plannen, al is het wachten op de uitwerking. Wel is Kemp kritisch over de mogelijkheid dat het kabinet strengere milieu-eisen zal opleggen aan boeren die toch door willen. „We zijn mordicus tegen iedere vorm van dwang”, benadrukt hij.

FDF zet vraagtekens bij de manier waarop wordt bepaald welke bedrijven een piekbelaster zijn. Volgens de actiegroep worden daar „kromme aannames” over gedaan.

Johan Vollenbroek van milieugroep MOB noemt het „in principe goed” als het kabinet hiermee stappen zet om de veestapel te verkleinen. „De vraag is of het genoeg is.” Een andere vraag is of deze aanpak op goedkeuring van de Europese Commissie kan rekenen, waarschuwt Vollenbroek. „Krijgen uitgekochte boeren een beroepsverbod? Want Brussel zal niet accepteren dat ze hier met veel geld worden uitgekocht en dan in Oost-Duitsland een grote boerderij kopen om verder te gaan.”