Dat valt althans op te maken uit de uitkomst van de ledenraadpleging die LTO de afgelopen dagen heeft gehouden. Die werd dinsdag bekendgemaakt. Het blijkt dat de boeren nog altijd een „groot wantrouwen” koesteren richting het kabinet. Dat komt vrijdag na de ministerraad met een inhoudelijke reactie op het rapport dat stikstofbemiddelaar Johan Remkes een week geleden presenteerde.

LTO –traditioneel de spreekbuis van de boeren en tuinders– wilde weten hoe de ruim 30.000 leden denken over het werk van Remkes. Het rapport zelf krijgt een magere voldoende (5,8). Maar de boeren hebben weinig hoop dat de overheid de adviezen erin daadwerkelijk zal opvolgen.

Volgens LTO-voorman Sjaak van der Tak biedt Remkes’ advies „voorzichtige openingen” tot herstel van de vertrouwenscrisis tussen het kabinet en de agrarische sector. Het kabinet moet het rapport serieus nemen. „Wantrouwen is niet met een advies weg te nemen, het vergt duidelijke positieve stappen”, zei hij dinsdag.

Een week eerder klonk LTO in een eerste reactie op ‘Remkes’ nog een stuk positiever. Van der Tak sprak toen van „een stevige tik op de vingers van het kabinet.” In een persverklaring somde de organisatie de adviezen op die tot een „forse bijsturing” van het kabinetsbeleid moeten leiden: stoppen met de „hyperfocus” op stikstof, meer waardering voor het belang van een sterke agrarische sector, snelle legalisering van boeren die het slachtoffer zijn van overheidsbeleid dat bij de rechter geen stand hield, ruim baan voor innovatie om stikstofuitstoot te verminderen en –last but not least– het schrappen van het beruchte stikstofkaartje van minister Christianne van der Wal. Zelfs de voorzichtige voorzet van Remkes dat de zogeheten kritische depositiewaarde (maximaal toelaatbare stikstofneerslag op kwetsbare natuur) op de helling moet –maar dan alleen als er een alternatief is– werd als winstpunt binnengehaald.

Het is, zo blijkt nu, allemaal onvoldoende om de scepsis bij de achterban weg te nemen. Van der Tak stapt na vrijdag met een heel mager zesje naar het kabinet. Dat cijfer wordt hem meegegeven door 2471 boeren die de enquête hebben ingevuld – pakweg 8 procent van het ledenaantal. Volgens LTO is dat gezien de korte voorbereidingstijd toch representatief.

Een heet hangijzer voor de leden is het voorstel van Remkes om Nederland in te delen in zones. In sommige gebieden krijgt hoogproductie landbouw voorrang, in andere gebieden moet de sector extensiveren en inkrimpen. Voor de LTO-leden voelt dit plan aan als het gewraakte stikstofkaartje in een ander jasje. Het kabinet moet duidelijk maken dat dit niet zo is, vindt Van der Tak.

Remkes pleit ook voor meer grip van de overheid op de handel in boerenland. Er zou een grondbank moeten komen waarvoor de overheid grond aankoopt, die waar nodig afwaardeert en weer uitgeeft –onder beperkende voorwaarden wel te verstaan. Daar moet de overheid zich niet mee bemoeien, schreven boeren bij dit onderdeel van de enquête. Van der Tak begrijpt dat. „Grond is voor een boer van levensbelang. Daar staat of valt het voortbestaan van zijn bedrijf mee.”

En dan zijn er nog de piekbelasters. Remkes wil dat er 500 tot 600 binnen een jaar hun stikstofuitstoot „beëindigen”, wat aanvankelijk werd uitgelegd als uitkoop en desnoods gedwongen. De helft van de deelnemers aan de LTO-ledenraadpleging weet niet of hij wel of geen piekbelaster is. Wél vinden ze in doorsnee dat één jaar onhaalbaar is en dat vrijwilligheid centraal moet staan.

Dat ligt in lijn met de eerste reactie van LTO. Van der Tak heeft intussen hoop dat de soep niet zo heet gegeten wordt als hij wordt opgediend. „Remkes heeft zondag in Buitenhof (tv-programma, TR) benadrukt dat uitkoop pas als laatste in beeld is. Eerst wordt gekeken naar technische maatregelen om de uitstoot te verminderen, vervolgens naar mogelijkheden om bedrijven te verplaatsen en dan naar een vrijwillige stoppersregeling. Onteigening is voor ons een onbegaanbare route.”

Over Remkes’ voorstel om tot een landbouwakkoord te komen, waarin sector en kabinet afspraken maken over de toekomst van de landbouw in Nederland, zijn de LTO-leden met een cijfer 6,2 relatief positief. Gaat LTO daar nu de nek voor uitsteken? Van der Tak houdt zich enigszins op de vlakte. „De pap moet niet al gestort zijn”, zei hij dinsdag: het kabinet moet de sector echt wat te bieden hebben. Hij noemde daarbij perspectief op inkomen, wettelijke vastlegging van de door Remkes voorgestelde ijkmomenten 2025 en 2028 en de garantie dat niet alleen boeren maar ook andere sectoren als verkeer, luchtvaart en industrie hun bijdrage aan de vermindering van de stikstofuitstoot in Nederland leveren.

LTO heeft niet gevraagd naar de actiebereidheid onder de leden. Of er weer boerenacties komen hangt volgens Van der Tak af van de kabinetsreactie op het rapport-Remkes. „Ik zeg: start het proces opnieuw en doe het anders.” LTO gaat in ieder geval met het kabinet aan tafel. Volgens Van der Tak doet hij dat het liefst samen met de andere boerenorganisaties waarmee LTO de afgelopen maanden één lijn trok.