Maar: het blijft de Wereldraad gaan om „zichtbare eenheid” van kerken, met als uiteindelijk doel het gezamenlijk vieren van avondmaal/eucharistie, zo bleek donderdag op de elfde assemblee in het Duitse Karlsruhe.

Prof. Ioan Sauca, waarnemend algemeen secretaris van de Wereldraad van Kerken, bestrijdt dat er sprake is van een „oecumenische winter.” „Je kunt eerder spreken van een oecumenische lente. De Wereldraad is een existentieel gegeven en als zij niet bestond, zouden we haar vandaag nog moeten uitvinden. In 2025 is de herdenking van de 1700e verjaardag van het eerste oecumenische concilie, in Nicea in 325. Daar zal het thema van de zichtbare eenheid centraal staan.”

Het is dus belangrijk om één geloof te hebben, aldus prof. Sauca. „Lidmaatschap van de Wereldraad betekent niet dat je maar kunt geloven wat je wilt. Nee, je accepteert Jezus Christus, God en Verlosser volgens de Schriften, erkennend dat er maar één God is, Vader, Zoon en Heilige Geest. Als je deze christologie of de leer van de Drie-eenheid niet accepteert, kun je geen lid van de Wereldraad zijn.”

Als het echter komt tot de sacramentele theologie, dan wordt het ingewikkeld, zei hij. „Leden van de Wereldraad hoeven elkaars kerkleer niet te onderschrijven, noch elkaar de maat te nemen op het punt van de sacramenten en hoe zij de betekenis van brood en wijn interpreteren. Dat zijn zaken die we onderweg in onze pelgrimage naar eenheid duidelijk kunnen maken. We zijn onderweg in de zoektocht naar hetzelfde apostolische geloof. En we kunnen alleen vooruitgaan als we samen wandelen, niet in scheiding van elkaar.”

Geen goedkope verzoening

Dr. Agnes Abuom, voorzitter van de Wereldraad, gaf aan dat „goedkope verzoening en oppervlakkige eenheid” geen begaanbare weg zijn. Kerken worden uitgedaagd om hun verdeeldheid te overwinnen door middel van een „oecumene van het hart. Het is een vorm van oecumene waarin we in de eerste plaats naar andere kerken kijken met de ogen van de barmhartige Jezus en vanuit een gemeenschappelijke toewijding aan Gods Koninkrijk. Alleen binnen het solide fundament van de eenheid in Christus zien we naar wat ons scheidt in zaken van geloof, bediening en wijdingen in de kerk, of ethiek.”

Dr. Thomas Schirrmacher, algemeen secretaris van de World Evangelical Alliance (WEA) en aanwezig op de assemblee, zei desgevraagd dat deze „oecumene van het hart” al lange tijd door de WEA wordt aangehangen. Hij vertelde dat er jaarlijks nog steeds goede gesprekken zijn met het Vaticaan. „Het klimaat is verbeterd, maar er gebeurt eigenlijk weinig. Het Vaticaan is momenteel meer geïnteresseerd in het gesprek met de islam in het kader van de dialoog tussen de religies dan in het aanhalen van de band met de evangelischen en de protestanten.”

Over het algemeen heeft de oecumene „vergaande dogmatische overeenkomsten tot stand gebracht”, maar het probleem ligt volgens Schirrmacher op het gebied van de ethiek, de kwesties van onder meer huwelijk en seksualiteit. „De Wereldraad laat die tijdens haar publieke sessies veelal rusten. Men spreekt wel over politieke vraagstukken, zoals klimaatverandering, wat ook wel moet, maar blijvend zwijgen over ethische zaken kun je op den duur niet volhouden.”

Prof. Sauca liet weten dat de Wereldraad na „een langdurig debat” dit jaar een studiedocument over menselijke seksualiteit heeft aangenomen. „Toch blijft deze kwestie kerken verdelen. De Wereldraad heeft hier geen standpunt over of beleid op, omdat het de kerken zelf zijn die erover moeten debatteren en tot een conclusie voor zichzelf moeten komen. De lidkerken moeten ook begrijpen dat niet alle zaken die binnen hun kerken spelen, op de agenda van de Wereldraad kunnen worden geplaatst.”

Onenigheid en conflict

Ondertussen is de eenheid vaak ver te zoeken. De wereld en ook de kerken worden nog steeds geplaagd door onenigheid, conflict en verdeeldheid, zo gaf paus Franciscus door middel van kardinaal Kurt Koch, voorzitter van de pauselijke raad ter bevordering van de eenheid van de christenen, door. De geglobaliseerde wereld waarin we leven, vraagt volgens de paus van ons een gemeenschappelijk getuigenis van het Evangelie, als antwoord op de dringende behoeften van onze tijd. Het zoeken naar verzoening en eenheid heeft echter wel vooral een „verticale dimensie”, omdat het gericht is op Christus als Verlosser van de wereld en Heere van de geschiedenis. „Maar hoe kunnen we op geloofwaardige wijze het Evangelie van verzoening verkondigen zonder dat we ons als christenen ook inzetten voor verzoening met elkaar? Verzoening tussen christenen is de fundamentele voorwaarde voor de geloofwaardige missie van de kerk. Oecumene en missie horen bij elkaar en hangen nauw met elkaar samen.”

De koptisch-orthodoxe bisschop Anba Angelos uit het Verenigd Koninkrijk citeerde tijdens een van de presentaties kerkvader Cyprianus: „De kerk is één”. „Er zijn veel lichtstralen van de zon, maar er is één licht. Er is één lichaam met één hoofd, er is één kerk, geleid door de ene Christus, onze Verlosser. De missie van de kerk is om één te zijn, maar ook een rol van verzoening te spelen door mensen die zélf verzoend zijn.” Hij zag dat in het Midden-Oosten, de wieg van het christendom. „We moeten geen karikaturen maken van onze broeders en zusters daar, alsof ze alleen slachtoffers zouden zijn, want ze zijn getuigen. Al neemt het aantal christenen daar af, het getuigenis van een steeds kleinere maar getrouwe minderheid groeit.”

Dat eenheid ook onder Oosters-orthodoxen niet vanzelfsprekend is, bleek uit een speciale bijeenkomst donderdagavond van de ”orthodoxe kerkfamilies”. De Grieks-orthodoxe metropoliet Emmanuel van Chalcedon zei dat er nog steeds gewerkt wordt aan de dialoog tussen de orthodoxe kerken en de Oosters-Oriëntaalse Kerken, de twee belangrijkste orthodoxe kerkfamilies. „We zitten nog niet aan dezelfde tafel, maar we werken eraan en we hebben goede hoop dat het eens zover zal komen. De eenheid komt niet door wonderen, zoals mensen soms denken, maar die gebeurden in de tijd van Jezus. We hebben nu het gebed nodig en laten we dit als prioriteit zien.”