Het ministerie wil zelf het tempo kunnen bepalen waarin het opgevraagde stukken, in dit geval door de Volkskrant, vrijgeeft, zo bleek maandag. Daarmee geeft het departement de media voorlopig het nakijken.

PvdA-Kamerlid Attje Kuiken reageerde alert. Meteen diezelfde dag nam zij het initiatief om een Kameruitspraak over het geschil te organiseren. De procedure, die vanwege het zomerreces per e-mail wordt gevoerd, duurde formeel tot dinsdagmiddag 16.00 uur. Maandag meldde de NOS echter al dat een meerderheid het PvdA-Kamerlid steunt. Ook CDA, D66 en ChristenUnie vinden dat VWS de appjes per direct met de Tweede Kamer moet delen. Dat belooft dus nog een boeiende krachtmeting te worden.

Het ministerie wil volgens zijn eigen gekozen tijdpad pas eind augustus beslissen welke appjes de Volkskrant te zien krijgt. Daarnaast wijst VWS erop dat de Kamer vroeg of laat toch onder ogen krijgt wat zij wil, namelijk wanneer het nu nog lopende forensische onderzoek van accountantsbureau Deloitte naar de kwestie is gepubliceerd. Dat mag zo zijn; wat bij de ergernis van de Kamer zwaar meeweegt, is dat uitstel niet gratis is.

Dat zit zo: burgers kunnen de overheid in gebreke stellen wanneer die een wettelijke beslistermijn overschrijdt. Uiterlijk twee weken daarna moet er dan alsnog een besluit volgen. Anders moet de overheid een dwangsom betalen, een soort compensatie voor het lange wachten. De kosten daarvoor worden indirect afgewenteld op de samenleving.

Beroepsprocedure

Sinds 2016 is de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) –waar de Volkskrant zich nu op beroept– losgekoppeld van de dwangsom. Toch kent de wet nog een alternatieve mogelijkheid om ministeries tot besluitvorming te dwingen: na een ingebrekestelling een beroepsprocedure aanspannen. De bestuursrechter geeft een ministerie dan een nieuwe termijn om op een Wob-verzoek te reageren. Wordt die overschreden, dan is alsnog een dwangsom verplicht.

De Volkskrant koos voor die route en als gevolg daarvan heeft VWS in deze zaak al een bedrag van 15.000 euro aan zijn broek hangen. Verspreid over meerdere ministeries kreeg de krant sinds 2020 al ruim 106.000 euro aan dwangsommen uitgekeerd, plus bijna 300.000 euro van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Dat telt op tot het forse bedrag van ruim 4 ton.

De ergernis van de volksvertegenwoordiging is daarnaast ook principieel van aard. Bij zijn aantreden beloofde het kabinet-Rutte IV de Kamer immers plechtig werk te zullen maken van een nieuwe bestuurscultuur. Alle informatie die nodig is om de regering te controleren zou spontaan worden gedeeld, gevraagd en ongevraagd, zo luidde de belofte. Met alle slagen die VWS nu om de arm houdt, blijkt dat aanzienlijk genuanceerder te liggen dan destijds is voorgesteld.