Pastoraal gesprek begint niet met spreken maar met stil zijn
Snel terug naar het oude normaal, zo klonk het dit voorjaar. Intussen is er een ware inhaalslag gaande aan festivals, dinertjes en concerten. Vaak is de vakantiebestemming daarbij onderwerp van gesprek. Maar achter die voorgevel van vermaak schuilt een wereld van verdriet. In de glittersamenleving van Instagram en Tiktok lijkt leed verbannen te zijn, maar dat is bedrog. De werkelijkheid van oorlog, honger, ziekte en dood laat zich daardoor niet wegpoetsen en vraagt om inkeer en hartzeer in plaats van vertier.
Juist in christelijke kring verwacht je een luisterend oor bij verdriet en verlies. Toch valt dat tegen. Vier christelijke organisaties voerden onderzoek uit in reformatorische kerken en concluderen dat het pastoraat tekortschiet. Vier op de tien gemeenteleden vindt dat er te weinig pastorale hulp is verleend. Daar ligt huiswerk voor kerkenraden, zeggen de stichtingen.
Het onderzoek is uitgevoerd in een tijd vol zorgen. Het Reformatorisch Dagblad telde eind vorig jaar soms acht pagina’s met rouwadvertenties. Nog steeds kampen veel mensen met de gevolgen van corona. Dat kwam bovenop de ‘gewone’ zorgen van ziekten, moeilijkheden op het werk, in het huwelijk of met de kinderen. Bovendien leidde corona tot eenzaamheid en waren de mogelijkheden voor hulpverlening beperkt.
Dat is echter geen reden om het onderzoek rond pastoraat na verlies minder serieus te nemen. Integendeel. Juist tóén, in die moeilijke tijd, was pastoraat harder nodig dan ooit. Bovendien blijkt uit het onderzoek dat er vooral behoefte was aan echt luisteren en regelmatig vragen hoe het gaat. Dat kan –met enige moeite– ook via de telefoon of een videocontact.
Opvallend is dat veel ambtsdragers er moeite mee hebben om de juiste woorden te vinden, terwijl de hulpvrager het belangrijk vindt dat de ambtsdrager goed luistert. Het pastorale gesprek begint niet met spreken maar met stil zijn, aanhoren, zorgvuldig luisteren. De geschiedenis van Job bevat een belangrijke les: zelfs nadat zijn vrienden zeven dagen zwijgen, vonden ze nog niet de goede woorden.
De cijfers laten zien hoe de pastorale begeleiding na verdriet of verlies verbeterd kan worden. Dat biedt belangrijke leerpunten voor kerkenraden. Pastoraat is niet vrijblijvend, het is de wil van de Heere. De tijden waarop iemand gebukt gaat onder het kruis van een ernstige ziekte of de dood van een geliefde, zijn soms de momenten waarop iemand voor het eerst diepgaand nadenkt over God, over zijn ziel en over de eeuwigheid.
Tegelijkertijd is pastoraat niet iets dat je uit een boekje kunt leren. Dat hoeft ook niet. Hoewel de ambtsdrager een zeer grote verantwoordelijkheid heeft, is de uitwerking van zijn meeleven, luisteren, Bijbellezen en gebed altijd afhankelijk van de Heilige Geest Die werkelijk troost kan bieden. Pastoraat begint daarom steeds in de binnenkamer.
