Dat staat in het rapport ”Asielopvang uit de crisis” dat de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) en de Raad voor het Open Bestuur (ROB) dinsdag publiceerden.

De crisis in de asielopvang wordt door het Rijk gecreëerd en in stand gehouden, aldus de opstellers van het rapport. Zij geven aan dat de financiering van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) te veel afhankelijk is van de aantallen asielzoekers „en dus onvoldoende stabiel.” De rijksoverheid heeft volgens hen niets geleerd van de opvangcrisis in 2015, toen onder anderen Syriërs massaal naar Nederland kwamen.

Humanitaire ondergrens

De „langdurige crisisaanpak en focus op de korte termijn” gaat ten koste van de kwaliteit van de opvang, die geregeld door de humanitaire ondergrens zakt. „Dat is Nederland onwaardig”, aldus het rapport. Het bezorgt mensen in de opvang bovendien „een valse start.”

”Asielopvang uit de crisis” bepleit een wettelijke verplichting voor gemeenten om asielzoekers op te vangen, naar rato van het aantal inwoners. Dit heeft echter alleen kans van slagen als het Rijk hun „structureel voldoende geld” geeft om kansrijke asielzoekers te begeleiden. Ook moeten gemeenten ruimte krijgen om de opvang naar eigen inzicht te organiseren, bijvoorbeeld samen met andere gemeenten in de regio. Een wettelijke taakstelling voorkomt dat er in iedere plaats een politieke discussie moet worden gevoerd over de vraag of men asielzoekers wil opvangen. „Vaak ook nog op een moment dat er geen tijd meer voor is.”

In het voorstel blijft het Rijk verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van asielzoekers in de eerste fase. „Sneller dan nu zal de IND moeten kunnen beslissen of asielzoekers kans maken op een asielvergunning. Is dat niet het geval, dan blijft het Rijk verantwoordelijk voor de opvang. Dat geldt bijvoorbeeld voor de opvang van asielzoekers uit veilige landen, die nauwelijks tot geen perspectief op een asielvergunning hebben.”

Gemeenten zouden verantwoordelijk moeten worden voor de tweedelijnsopvang. Daarbij gaat het om „kansrijke asielzoekers en statushouders die nog op huisvesting wachten, omdat zij waarschijnlijk of zeker gaan integreren in gemeenten.”

Robuust asielstelsel

Het rapport spreekt van een „robuust asielstelsel” dat zowel stabiel als flexibel is. Onderdeel daarvan is dat er standaard voldoende buffercapaciteit beschikbaar is of snel beschikbaar kan worden gemaakt voor grotere pieken in het aantal asielzoekers. Die bufferruimte zou in rustiger tijden kunnen worden ingezet voor andere doelgroepen, aldus het rapport.

Het ACVZ en de ROB pleiten ook voor de inzet van sociaal werkers om opvanglocaties duurzaam te verankeren in wijken en buurten. „Je kunt de deuren van opvanglocaties wagenwijd openzetten naar de buurt, maar veel mensen hebben een extra duwtje in de rug nodig om ook echt naar binnen te gaan of naar buiten te komen. Sociaal werkers kunnen dat duwtje als geen ander geven.”

De IND liet eind vorige week weten dat „stabiele financiering nodig is om op een verantwoorde manier op- en af te schalen bij een fluctuerende instroom van aanvragen.” In zijn publicatie ”Stand van de Uitvoering”, die vrijdag voor het eerst verscheen, gaf de IND aan dat de opdracht om „zorgvuldig en snel te beslissen” op asielaanvragen „steeds ingewikkelder” wordt door onvoorspelbare migratiestromen en complexe wet- en regelgeving.