Voor duizenden Mexicaanse moeders is moederdag geen dag om te vieren, maar een dag van protest. Net als de voorgaande jaren trokken ze afgelopen 10 mei door de Mexicaanse straten onder het roepen van de namen van hun vermiste zonen en dochters, gevolgd door het woord ”justicia”, gerechtigheid.

De moeders eisen dat de Mexicaanse autoriteiten actie ondernemen om de vermisten op te sporen, en nieuwe vermissingen te voorkomen. Deze week steeg hun aantal tot een tragische mijlpaal van meer dan100.000 vermiste personen, maakte het ministerie van Binnenlandse Zaken bekend.

Militariseren

Sinds 1964, het jaar dat de telling begon, is van 100.012 personen het lot onbekend. Om dat cijfer in perspectief te plaatsen: Colombia telt een geschatte 100.000 tot 120.000 vermisten sinds 1970, een gevolg van het gewapend conflict in het land. In Argentinië verdwenen tijdens de militaire dictatuur (1976-1982) ongeveer 30.000 mensen.

Het grote verschil met Mexico is dat het overgrote deel van de vermisten niet in een burgeroorlog of onder een militaire dictatuur vermist is geraakt, maar in een tijd van vrede. In theorie dan, want in de praktijk zucht Mexico onder het juk van de georganiseerde criminaliteit en corruptie, met steeds machtigere kartels wier tentakels tot aan de hoogste politieke niveaus reiken.

Meer dan 83.000 van de vermissingen dateren van na 2006, het jaar waarin ex-president Felipe Calderón met het grootscheeps militariseren van de Mexicaanse samenleving de strijd aanbond met de gewelddadige drugskartels in het land.

Maar met het toenemen van het aantal militairen in de straten, schoot ook het aantal vermissingen exponentieel omhoog. Onder Calderón verdwenen 17.000 burgers, evenveel als in de halve eeuw daarvoor.

Onder zijn opvolger Enrique Peña Nieto (2012-2018), die de drugsoorlog voortzette, steeg dat aantal zelfs tot 35.000, met als dieptepunt de vermissing van 43 studenten in 2014, eveneens nooit opgehelderd.

Corruptie

Ook slaagde het leger er niet in om de georganiseerde misdaad terug te dringen. Integendeel: vijf jaar na het begin van de drugsoorlog bleken de drugskartels met 900 procent te zijn gegroeid, volgens onderzoek van het Centrum voor Onderzoek en Economische Ontwikkeling (CIDE). Het geweld steeg al even exponentieel. Sinds 2006 kwamen meer dan 350.000 Mexicanen om.

Hoe dat kan? Veelzeggend is dat de beide regeringen Calderón en Peña Nieto na hun regeringsperiodes zijn beschuldigd van banden met dezelfde kartels die ze zogenaamd bestreden. Zo zou Peña Nieto zijn omgekocht door de bekende narco ”El Chapo” Guzman, getuigden verschillende drugsbazen. Daarbij is het in Mexico bekend dat het corrupte leger en de politie veelal samenwerken met de georganiseerde criminaliteit.

Kortom, het middel bleek even erg als de kwaal. De huidige president Andrés Manuel López Obrador beloofde bij zijn aantreden het leger van de straat te halen, maar in de praktijk bleef het land even gemilitariseerd als voorheen. In het vierde jaar van zijn regeringstermijn staat de teller al op 31.000 vermisten.

Geliefde

Een VN-commissie gericht op het onderzoeken van verdwijningen riep afgelopen maand de Mexicaanse regering daarom op om onmiddellijk deze strategie van militarisering te beëindigen, na geconcludeerd te hebben dat die „onvoldoende en inadequaat” was in het beschermen van de mensenrechten. In het rapport stelde de commissie dat de georganiseerde misdaad zich had „getransformeerd tot de hoofddader van verdwijningen.”

Naast corruptie is ook de straffeloosheid groot. In slechts 2 tot 6 procent van de vermissingen werd een gerechtelijk onderzoek geopend,. Dat leidde tot 36 veroordelingen, schrijft de VN-Commissie in het rapport. Dit gebrek aan gerechtigheid leidt ook tot een groot wantrouwen onder de familieleden van slachtoffers, waardoor zij veelal geen aangifte doen van een vermissing. Het werkelijke aantal ligt daarom vermoedelijk nog veel hoger.

„Het aantal van 100.000 is meer dan alleen een cijfer”, lieten de families van vermiste personen, verenigd in de Beweging Onze Vermisten, afgelopen maandag in een verklaring weten. Net als vele andere organisaties van familieleden van vermisten zoeken zij onvermoeibaar naar hun geliefden, zonder hulp en vaak met tegenwerking van de overheid. „Dit zijn mensen met een geschiedenis, geliefden die worden gezocht op de meest onvoorspelbare plekken. Onze strijd is die voor een land waarin nooit meer iemand naar een vermiste geliefde hoeft te zoeken.”