„Alles wat ik erover kan zeggen, is dat de emissies zijn gestegen”, verklaart Luke Western, atmosfeerwetenschapper van het Amerikaanse instituut NOAA in Washington DC, eerder deze week in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

De stof HCFK-141b wordt gebruikt om purschuim isolatieplaten te maken. Het gaat om een waterstofchloorfluorkoolwaterstof, een stof die de ozonlaag wegvreet in de stratosfeer, zo’n 20 kilometer boven de grond. De ozonlaag houdt daardoor steeds minder van de schadelijke uv-straling van de zon tegen.

Door internationale afspraken in het Montreal Protocol van 1987 zijn de gehalten van deze chemicaliën sinds 2000 gestaag afgenomen. Het zogeheten gat in de ozonlaag boven de beide polen is sindsdien langzaam aan het dichtgroeien.

HCFK-141b werd geïntroduceerd als vervanger van de verboden chemische stof CFK-11, oftewel freon. Inmiddels zou ook de productie van HCFK-141b moeten afnemen. De uitfasering daarvan begon in 2013, met een volledig verbod gepland voor 2030. Het wordt al vervangen door een groep chemicaliën die de ozonlaag niet aantasten. De onderzoekers hebben echter tussen 2017 en 2021 een stijging gemeten van in totaal 3000 ton.

Stephen Montzka, atmosfeeronderzoeker van NOAA, oppert dat de stof ergens illegaal op het noordelijk halfrond wordt geproduceerd, omdat de gehalten daar snel stijgen. Maar de toename kan ook komen doordat het pur-schuim van verouderde koelapparaten afbreekt; daardoor zou het gas kunnen vrijkomen.

Een pasklaar antwoord heeft Motzka niet. Door een gebrek aan sensoren is het niet na te gaan wat er gebeurt in een groot deel van India, Rusland en het Midden-Oosten. Helen Walter-Terrinoni, panellid van het Montreal Protocol, verwacht dat het nieuwe rapport, dat in 2023 uitkomt, „meer licht kan werpen” op de oorzaak van de stijgende emissies.