Een grote letter Z, in de zwart-oranje kleuren van het Sint-Georgië lintje, hangt aan de zijkant van het opera- en balettheater aan het Centrale Plein van Izjevsk. Het is rustig op het plein. Eén man met een baard, hij heeft wel iets weg van Karl Marx, staat met een plaquet in het midden van het plein. ”Nee tegen oorlog” staat erop.

Zijn moedige soloprotest wordt door voorbijgangers nauwelijks opgemerkt. Maar toch stopt er al snel een busje van de Russische politie op het plein. Protesteren mag wel in Izjevsk, maar alleen als het gaat om steun voor de „speciale militaire operatie” in Oekraïne. Kritiek wordt niet gewaardeerd. De bebaarde man zal niet de eerste demonstrant zijn met een taakstraf of enkele weken cel.

Aan de andere kant organiseerden Russische patriotten deze maand een optocht met auto’s door de stad, om hun steun te uiten voor hun president en het Russische leger. Voorop reden drie vaderlandse auto’s van het merk Lada in de kleuren van de Russische vlag: wit, blauw, rood. Uiteraard prijkte de letter Z met witte tape op de autoruiten. En ook vanuit de ramen wapperde de Russische driekleur. De stoet telde meer dan tweehonderd auto’s.

Sancties

Sinds de aanvang van de „speciale militaire operatie” stierven er al een twintigtal jonge mannen van de deelrepubliek Oedmoertië. „Ze gaven hun leven voor de veiligheid en toekomst van ons land”, zei de gouverneur Aleksandr Bretsjalov, bij de begrafenis. Volgens de leider van de republiek krijgen nabestaanden van omgekomen militairen zo’n 12 miljoen roebel (140.000 euro).

De omgekomen militairen komen vooral uit dorpen ver van de grote stad. Er is daar geen werk, er zijn nauwelijks voorzieningen en een paar jaar dienen in het leger is erg aantrekkelijk. Tienduizenden moeders zitten in de rats om hun zoon en duizenden vrouwen vragen zich af of hun man wel thuis zal komen.

Miljoenen Russen voelen inmiddels de gevolgen van de sancties. Zakenman en christen Vjatsjeslav (wil niet met zijn achternaam in de krant) vraagt zich af waarom president Poetin de speciale operatie in Oekraïne is gestart. Hoewel Vjatsjeslav ook argwaan heeft jegens de alsmaar oprukkende NAVO en de wapenleveranties uit Amerika, reageert hij toch vanuit zijn christen-zijn: „Het is beter om geslagen te worden, dan om zelf eerst toe te slaan”, zegt hij.

„Waarom sloegen wij eerst toe? Daarin moeten we maar vertrouwen op de president dat hij de juiste keuze heeft gemaakt voor het land”, zegt hij. „Met mij denkt zo’n 90 procent van mijn collega-ondernemers zo: ze kijken en wachten af. Slechts één op de tien neemt echt afstand van Poetin.”

Vjatsjeslav denkt dat de economische situatie nu veel slechter is dan in de jaren negentig. „Toen was er optimisme over de markt en over de toenadering tot Europa en Amerika”, legt hij uit: „Nu is het weer net alsof we achter een ijzeren gordijn zitten in een koude oorlog.” Toch kan Rusland dit wel aan, zegt hij: de economie is dankzij president Poetin vele malen robuuster dan twintig, dertig jaar geleden.

Sovjetvlag

De oorlog in Oekraïne zou voor menig Rus als „nutteloos” en „onnodig” zijn bestempeld, ware het niet dat de overheid er alles aan doet om zingeving te geven aan dit conflict. Zo dook er een video op van een oud Oekraïens vrouwtje die haar huis uitkwam met een rode Sovjetvlag, in overtuiging dat het Russische leger inmiddels haar dorp had ‘bevrijd’.

Een Oekraïense soldaat kwam op haar af, rukte de vlag uit haar handen en gooide het op de grond. Demonstratief vertrapte de Oekraïense soldaat de hamer en sikkel, de leus ”Slava Oekraïni” roepende. „Mijn ouders hebben gevochten voor deze vlag en jij vertrapt hem”, zei het vrouwtje. Het filmpje ging viraal en inmiddels is het omaatje uitgeroepen als symbool van pro-Russisch Oekraïne. Er verschenen graffiti-schilderijen van haar in Jekaterinburg en Jaroslavl en merchandise met haar als logo.

Of het filmpje echt is, of een knap staaltje propaganda, is niet te zeggen. Feit is dat het bij veel Russen een snaar raakt. De herinnering aan de naar schatting 26 miljoen Sovjetdoden in de Grote Vaderlandse oorlog moet levend gehouden worden, vinden ze. Elk Russisch gezin heeft wel iemand verloren in de Tweede Wereldoorlog oorlog. Dat veel Oost-Europese landen monumenten neerhalen is dus erg pijnlijk voor Russen.

Op 9 mei, de Dag van Overwinning, zal dit jaar het ”Onsterfelijk Regiment” weer over de Poesjkinstraat van Izjevsk marcheren, achter de militaire parade aan: Russen nemen een portret van hun gesneuvelde overgrootvader en lopen mee in een kilometerslange optocht. Dit jaar mogen nabestaanden van soldaten die sneuvelden in Oekraïne meelopen, omdat zij „stierven voor Rusland.”