De juicers, roddelaars, berichten ook over gebeurtenissen die het hele land beroeren. Denk aan de gijzeling in Amsterdam in februari en het vermeende misbruik bij talentenshow The Voice eind januari. Alleen: ze houden zich niet aan journalistieke normen.

„Luister, hier heb ik nooit om gevraagd. Sterker nog, ik gedij niet zo goed onder die opvatting.” Aan het woord is Yvonne Coldeweijer op een filmpje op YouTube. De opvatting waarover ze het heeft, is dat mensen van haar een „held” hebben gemaakt. Althans, zo ervaart ze dat.

Vaststaat is dat Coldeweijer sinds begin dit jaar veel meer bekendheid geniet dan daarvoor. Dat begon toen ze half januari beweerde dat naast Jeroen Rietbergen ook zanger Marco Borsato en rapper Ali B beschuldigd zouden worden van misbruik bij talentenshow The Voice in de uitzending van het programma Boos van BNNVARA. En het klopte, bleek in de uitzending die twee weken na Coldeweijers video online kwam.

Half februari komt Coldeweijer in opspraak nadat ze beelden deelt van een gijzeling die dan gaande is in een winkel van techgigant Apple in Amsterdam. Dat terwijl de politie via Twitter dringend verzoekt om geen beeldmateriaal te publiceren of te streamen. Het delen van dergelijke beelden zorgt voor risico’s voor de veiligheid van gegijzelden en politiemensen ter plekke.

Juicechannels zijn onmiskenbaar in opkomst, zegt Gonnie Eggink, docent communicatiewetenschap aan de opleiding journalistiek van de Christelijke Hogeschool Windesheim in Zwolle. Maar die ontwikkeling duiden is niet op alle vlakken eenvoudig. „Mensen houden van vermaak en media spelen daar op in. Dat is altijd al zo geweest en dat zie je ook terug bij wat wij kwaliteitsmedia noemen. Denk aan puzzels, stripjes en vervolgverhalen. Maar wat voor publiek de juicechannels trekken, daar is nog geen onderzoek naar gedaan. Om te weten te komen wat voor invloed deze kanalen hebben op het Nederlandse medialandschap, daar is meer tijd voor nodig.”

Wanneer de populariteit van deze media is toegenomen, vindt Eggink lastig te zeggen. „Er is niet een moment aan te wijzen. Ik denk aan najaar 2021. Voor een deel zijn stijgende kijkcijfers waarschijnlijk veroorzaakt doordat traditionele media erover hebben geschreven.”

Normaal gesproken berichten de online roddelaars vooral over acteurs, filmsterren en zangers. Met dat juicers berichten brengen die normaal gesproken voornamelijk te lezen zijn bij nieuwsmedia, begeven ze zich op journalistiek terrein. Dat terwijl ze bijbehorende standaarden vaak niet hanteren. Zo noemt Coldeweijer in een video hoor en wederhoor „fantastische journalistieke termen waar ik zelden gebruik van maak.”

Veel juicers zien zichzelf niet als journalist. Ook Eggink beschouwt de roddelaars niet zo. „Ik leer mijn studenten dat ze eerlijk, transparant en zorgvuldig moeten zijn. Dat is bij juicers niet het geval.”

Volgens mediajurist en voormalig journalist Jan van Vegchel maakt het niet uit of iemand wel of geen journalist is, als het gaat om regels die gaan over het openbaren van informatie. „Over drie dingen moeten juicers goed nadenken: ethische grenzen, beroepsmatige regels en de wet. Wat iemand zelf ethisch aanvaardbaar vindt, verschilt per persoon. De beroepsmatige regels zijn niet afdwingbaar, maar afgesproken door de beroepsgroep. En de wet geldt iedereen in gelijke mate.”

Dat ethische grenzen van juicers soms verder liggen dan de wet toelaat, blijkt uit een recente zaak die voor de rechter kwam. Voormalig politicus Jan Roos en oud-verslaggever Dennis Schouten van juicechannel RoddelPraat lieten een nummer horen dat niet was uitgebracht, maar dat zij via via in handen hadden gekregen. Uit de tekst van het nummer dachten ze op te maken dat de zangeres van dat liedje was misbruikt door rapper Ali B. De zangeres pikte het niet en stapte naar de rechter. Die besliste dat Roos en Schouten het nummer offline moesten halen en moesten rectificeren omdat ze het auteursrecht hadden geschonden en uit de tekst van het liedje onrechtmatig hadden opgemaakt dat de zangeres seksueel was misbruikt.

Het laat scherp zien dat juicechannels niet alles op internet kunnen gooien wat ze willen, stelt Van Vegchel, naast jurist ook praktijkdocent media aan de Christelijke Hogeschool Ede. „Dergelijke kanalen mogen niet zomaar iemands belangen schaden. Voor een juicechannel gelden wettelijk dezelfde regels als voor het Reformatorisch Dagblad.”

Veel positieve kanten zitten er volgens Eggink niet aan de juicechannels. „Hoogstens zou ik kunnen noemen dat de beroemdheden over wie de kanalen berichten, als identificatiefiguur kunnen dienen voor de kijkers. Als een bekend persoon bijvoorbeeld onbedoeld zwanger is, en een kijker is dat ook, dan kan zij denken: Het overkomt mij dus niet als enige.”

Zowel Roos en Schouten als Coldeweijer zijn schriftelijk benaderd om hun kant van de zaak te belichten, maar ze laten niets van zich horen. Tegen NRC zei Coldeweijer eerder dat ze niet praat met „linkse mainstream media.” Roos en Schouten schrijven op hun website dat ze met rust gelaten willen worden en geen behoefte hebben aan media-aandacht.

Wie wel wil praten, is Farja Farvardin, ook wel bekend onder de artiestennaam Fawry not Sawry. Die naam staat voor „iemand die zegt wat hij denkt”, verklaart Farvardin, die de Roddelloog presenteert.

Hoewel hij snapt dat hij in een adem wordt genoemd met Coldeweijer en Roos en Schouten, wil Farvardin eigenlijk niet met hen geassocieerd worden, vertelt hij. „Mijn werkwijze is verschillend van die van hen.” Zo pleegt hij wél hoor en wederhoor, zegt hij. „Ik controleer eerst altijd of de informatie die ik binnenkrijg, waar is. Sowieso plaats ik pas informatie als ik die uit meerdere bronnen heb gehoord.”

Beleid

In zijn loopbaan als juicer, die nu ongeveer anderhalf jaar duurt, heeft Farvardin een heus beleid ontwikkeld over wat hij wel en niet op sociale media plaatst. „Kinderen plaats ik niet herkenbaar op Instagram. Verder publiceer ik geen seks- of drugsfilmpjes en deel ik geen informatie over zwangerschappen.” Ook met beeldmateriaal over het koningshuis is Farvardin terughoudend, vanwege de geldende mediacode. Die houdt in dat de Rijksvoorlichtingsdienst niet wil dat leden van het koninklijk huis buiten georganiseerde mediamomenten op de foto worden gezet.

In zijn werkwijze onderhoudt Farvardin hechte banden met veel bekende Nederlanders, ook wel BN’ers genoemd. „Het is veel slimmer om naast iemand te staan dan tegenover. We hebben elkaar immers nodig.”

Eerder ging hij veel harder te werk, vertelt Farvardin. „Toen ik net begon met juicen, dacht ik bijna niet na over wat ik publiceerde. Totdat ik een zanger huilend aan de telefoon had, omdat hij mijn manier van brengen heftig vond. Toen dacht ik: misschien ga ik niet helemaal op de juiste wijze te werk.”

Farvardin uit harde kritiek op Coldeweijer en het duo Roos en Schouten. „Ik kan niet begrijpen dat mensen het prima vinden om anderen kapot te maken.”

Aan de andere kant laten Coldeweijer en Roos en Schouten op internet blijken niet gecharmeerd te zijn van Farvardin. Zo beschuldigden Roos en Schouten hem ervan een bericht over misbruik door Marco Borsato te hebben gejat. Farvardin werpt de beschuldiging verre van zich: „Ik heb wel degelijk gemeld dat het nieuws afkomstig was van RoddelPraat. Daarnaast had ik ook informatie uit eigen bronnen.”

De oorzaak van de op het oog ongefilterde aanpak van andere juicechannels zoekt Farvardin bij de kijkcijfers. Omdat de kanalen heftig nieuws brengen, klikken mensen hun uitzendingen aan, is zijn overtuiging.

De kijkcijfers van de Roddelloog, het juiceprogramma dat Farvardin presenteert, lopen uiteen van 14.000 kijkers tot 97.000 als het gaat over rapper Lil’ Kleine die zijn vriendin mishandelt. Yvonne Coldeweijer trekt echter veel meer kijkers: veel van haar video’s worden ruim 100.000 keer bekeken. De uitzending over misbruik bij talentenjacht The Voice is zelfs meer dan 300.000 keer aangeklikt. Coldeweijer heeft een heus verdienmodel opgebouwd met een chat in de app Telegram. Wie 10 euro per maand betaalt, krijgt toegang tot de app met daarin allerlei extra informatie. Volgens zakelijk tijdschrift Quote verdient Coldeweijer een half miljoen euro per jaar.

De vele inkomsten kunnen juicechannels goed van pas komen, meent mediajurist Van Vegchel: „Als juicers maar vaak genoeg worden aangeklaagd, en rechtszaken verliezen, lopen de kosten daarvan hoog op. Het kan zelfs een manier zijn om dergelijke kanalen het zwijgen op te leggen.” Maar een rechtszaak beginnen kan ook nadelig uitpakken, zegt de jurist en docent. „Als bekende Nederlander creëer je zo wel meer aandacht voor wat je juist niet in de media wilt hebben. Het is dus een afweging van kosten en baten, waarin een gedupeerde zich zal afvragen hoe schadelijk de gepubliceerde informatie voor hem is.”