Gemeenten zijn nu voor 70 procent van hun inkomsten afhankelijk van het Rijk. Veel vrijheid om dat geld uit te geven, is er niet. Gemeenten hebben er de laatste jaren veel taken bij gekregen waaraan een groot deel van het budget moet worden uitgegeven. Met meer eigen geld hebben gemeenten meer vrijheid om eigen beleidskeuzes te maken, betoogden ROB-voorzitter Han Polman en Rinnooy Kan in de Kamer.

Voordat gemeenten meer eigen belastingen mogen heffen, moet eerst hun financiële basis op orde zijn, benadrukte Polman. De huidige financiële tekorten van veel gemeenten, onder meer veroorzaakt door de tekorten op de jeugdzorg, moeten worden weggewerkt en er moeten tussen Rijk en gemeenten langdurige financiële afspraken worden gemaakt, vindt Polman. Dit zou volgens hem ook helpen om de huidige verstoorde verhoudingen tussen Rijk en gemeenten te verbeteren.

Rijk en gemeenten liggen al tijden met elkaar overhoop, over vooral de tekorten op de jeugdzorg en het kabinetsplan om vanaf 2025 structureel een half miljard euro extra op de jeugdzorg te bezuinigen. Als er „gedoe” is tussen overheden, tast dat het vertrouwen van mensen in de overheid aan, waarschuwde Polman.

„Geef gemeenten meer financiële ruimte. Dat is nuttig en nodig”, stelde ook Alexander Rinnooy Kan. Wat lokaal extra aan belasting wordt geheven, moet de Rijksoverheid inleveren, benadrukte de D66-prominent tijdens de bijeenkomst met de Kamer op persoonlijke titel. „De lastendruk voor inwoners mag niet omhoog.” Hij vindt dat de verruiming van het lokaal belastinggebied zo snel mogelijk moet worden geregeld.

De wrijving tussen Rijk en gemeenten wordt vooral veroorzaakt door gedoe over geld, stelt ook Staatsraad Richard van Zwol van de Raad van State (RvS). Gemeenten moeten langdurige financiële zekerheid krijgen, vindt de RvS. Als gemeenten nieuwe taken krijgen, moet een onafhankelijke rekenmeester, zoals het Centraal Planbureau (CPB) berekenen hoeveel geld gemeenten daarvoor nodig hebben.