Die aanbeveling doet een multidisciplinair team van onderzoekers, na het evalueren van de regeling die daar sinds 2007 voor bestaat. De evaluatie zag op de periode 2016-2021.

Onderdeel van de regeling is dat artsen die besluiten tot levensbeëindigend handelen dat bij een daarvoor in het leven geroepen beoordelingscommissie moeten melden. Tussen 2016 en 2021 gebeurde dat 24 keer. Negen meldingen hadden betrekking op een late abortus die werd uitgevoerd omdat de foetus niet levensvatbaar was en veertien op een late abortus met als reden dat behandeling na de geboorte vanwege de ernst van de aandoening medisch zinloos werd geacht. Om diezelfde reden kozen artsen bij één baby voor actieve levensbeëindiging.

In alle gevallen oordeelde de commissie, die bestaat uit twee artsen, een ethicus en een jurist, dat aan de zorgvuldigheidseisen was voldaan. Zo’n oordeel geldt echter alleen als een eindoordeel bij late abortussen die worden uitgevoerd vanwege de niet-levensvatbaarheid van de foetus. In alle overige situaties is het een zwaarwegend advies aan het adres van het OM, dat daarop een nieuwe, eigen beoordeling doet.

Belastend

De evaluatiecommissie beveelt nu aan zo’n herbeoordeling voortaan alleen nog te doen als de arts volgens de commissie onzorgvuldig te werk ging. Artsen ervaren de dreiging van een procedure als te belastend, aldus het evaluatierapport. In sommige situaties zien ze daardoor af van een levensbeëindigende ingreep; ook als daar juridisch wel ruimte voor is. Paren worden in plaats daarvan doorverwezen naar België voor een late abortus, of artsen stoppen met sondevoeding. De commissie noemt dat onwenselijk.

Andere aanbevelingen gaan over het verduidelijken van de reikwijdte van de regeling. Die laat ook ruimte voor levensbeëindiging op grond van verwacht, toekomstig lijden, zegt het evaluatierapport. In uitzonderlijke situaties mag ook het lijden van de ouders meewegen, namelijk wanneer het levenseinde onafwendbaar aanstaande is en ouders een verdere verlenging van het stervensproces als onnodig belastend ervaren. De commissie stelt voor dat de ruimte die daarvoor is explicieter in de regeling komt te staan. De beoordelingscommissie zou artsen verder behulpzaam zijn als zij de reikwijdte van de bepalingen aan de hand van casuïstiek nader zou verduidelijken, aldus het rapport.

Twijfelachtig is volgens de evaluatiecommissie of het kabinet er wel goed aan doet om levensbeëindigende ingrepen alleen maar te regelen in een zogenoemde ministeriële regeling, een autonome bevoegdheid van bewindslieden, zoals nu gebeurt. De Tweede Kamer staat daarbij op afstand en zo’n regeling wordt ingevoerd zonder debat en zonder stemmingen. Een wettelijke basis zou beter zijn, maar daarvoor zou de abortuswet moeten worden gewijzigd en dat vergt „politieke consensus”, stelt het rapport.

Euthanasiewet

Naar verwachting presenteren de ministers Kuipers (Volksgezondheid) en Yesilgöz (Justitie) binnenkort nog een regeling. Die gaat over levensbeëindiging bij pasgeborenen van 1-12 jaar; een verruiming van de huidige regeling die ziet op baby’s van 0-1 jaar. De commissie beveelt aan beide regelingen samen te voegen en ook de gecombineerde regeling indien mogelijk een wettelijke basis te geven. Daarvoor zou dan de euthanasiewet moeten worden aangepast. Er zouden dan twee beoordelingscommissies moeten komen: één voor late abortussen en één voor actieve levensbeëindiging bij jonge kinderen. Kuipers liet dinsdag weten dat hij uiterlijk in oktober op de aanbevelingen van de evaluatiecommissie reageert.