Elke tien jaar houdt de Schotse overheid een volkstelling en bevolkingsonderzoek om precies te weten hoe de Schotse bevolking is samengesteld, maar ook hoe zij over tal van onderwerpen denkt. De gegevens van deze ”Census 2022” worden vervolgens weer gebruikt door beleidsmakers, bijvoorbeeld rond de financiering van scholen. Schotten kunnen nu al vragen beantwoorden, maar de officiële peildatum is 20 maart. Vanwege corona is het onderzoek vorig jaar overigens een jaar uitgesteld.

In aanloop naar het grote onderzoek deed humanistenbond Humanist Society Scotland (HSS) al een onderzoek naar de godsdienst van Schotten. Uit de peiling onder honderden Schotten blijkt dat de census naar alle waarschijnlijkheid een grote verschuiving zal laten zien op dit terrein. De HHS publiceerde de cijfers vorige week.

Van de 5,3 miljoen inwoners van Schotland zal dit jaar naar verwachting een miljoen minder mensen dan in 2011 aangeven christen te zijn, becijfert onderzoeksbureau YouGov. En, zoals gezegd, noemt nog maar een derde van de Schotten zich christelijk. En van de Schotten die zich christen noemen, zegt slechts 36 procent de ”leer van het christendom” te geloven. Ruim een kwart (28 procent) van de deelnemers geeft aan te geloven dat Jezus echt mens is geweest, dat Hij stierf en weer opstond, en dat Hij de Zoon van God is. Net 18 procent –minder dan 1 op de 5– van de deelnemende Schotten bezoekt kerkdiensten.

Schotse jongeren staan nog verder van de kerk af, aldus de YouGov-cijfers: 7 van de 10 jongeren tussen de 18 en 34 jaar zegt niet-religieus te zijn. In 2011 ging het nog om 5 van de 10.

Rooskleurig

De Schotse humanistenbond HHS denkt overigens dat de Census een vertekend, te rooskleurig beeld geeft van de godsdienstigheid van de Schotten, stelt voorzitter Fraser Sutherland. In het overheidsonderzoek wordt de Schotten gevraagd of zij ”behoren tot” een religie. De HHS liet YouGov eenzelfde groep onderzoeksdeelnemers enquêteren op deze vraag, maar ook op de vraag: „Bent u religieus?” Op de eerste vraag reageerde 56 procent met een nee, terwijl op de tweede vraag 75 procent zei niet-religieus te zijn. Daar zit bijna 20 procent tussen. Sutherland denkt dat in de groep van 20 procent veel cultuurchristenen zitten: zij voelen zich verwant met de kerk, maar praktiseren hun geloof niet.

Van de Schotten is 19 procent lid van de Kerk van Schotland, 8 procent van de Rooms-Katholieke Kerk, en 6 procent hoort bij een andere christelijke denominatie.

Hooglanden

Het religieonderzoek laat flinke regionale verschillen zien. Vooral in de verstedelijkte regio rond de hoofdstad Edinburgh en in Noordoost-Schotland is er weinig binding met de kerk: twee derde zegt er niet religieus te zijn. De meeste binding met de kerk is er in de regio’s West-Schotland (het gebied ten westen van de stad Glasgow) en Centraal-Schotland (tussen Glasgow en Edinburgh).

In de Schotse Hooglanden en de westelijke eilanden is het kerkelijke beeld niet veel gunstiger. Hier scoren de ”andere christelijke denominaties” wel hoger dan elders in Schotland. In deze gebieden en zeker op de Hebrideneilanden zijn de kerken met een gereformeerde belijdenis goed vertegenwoordigd, zoals de Free Church, de Free Church Continuing en de Free Presbyterian Church of Scotland.

De sterke ontkerkelijking trekt ook steeds zichtbaarder haar sporen in de gemeenschappen, ziet de Schotse overheid. In het land hebben sinds 1 januari 2000 zeker 275 kerkgebouwen van de Kerk van Schotland de deuren moeten sluiten, een afname van het aantal kerken van 15,6 procent in 21 jaar.

En er volgen nog veel meer kerksluitingen. De synode van de Kerk van Schotland gaf op haar zitting vorig jaar aan dat er flink gesneden moet worden. Bezuinigingen zijn nodig. Ongeveer 40 procent van het personeel van de kerk moet afvloeien en kerkgebouwen moeten worden afgestoten. De kosten zijn te hoog. Zeker in landelijke gebieden. De synode besloot in te zetten op een missionaire kerk. De daarbij passende kerkgebouwen op strategische plekken moeten bewaard blijven.