Terwijl de schaduw van het kwaad zich opnieuw over ons oude continent verspreidt, vragen we ons ontdaan, beduusd en beschaamd af: hoe is het mogelijk dat we het weer zo ver hebben laten komen? Na 75 jaar vrede en stabiliteit wordt in Europa opnieuw het bestaansrecht van een land en een volk ontkend. Opnieuw worden ontelbare vrouwen en kinderen oorlogsvluchteling en verliezen duizenden jonge mannen hun leven. Waar en wanneer hebben we, ondanks de ontelbare kreten ”Nooit meer”, de verkeerde afslag genomen, waardoor we dit op het Europese grondgebied opnieuw laten gebeuren?

De geschiedenis heeft aangetoond dat wie lak heeft aan rechtsstatelijkheid en respect voor mensenrechten vroeg of laat tegenover de westerse democratieën komt te staan. Tegelijk blijkt dat het Westen deze confrontatie keer op keer uitstelt, tot op een onvermijdelijk punt waarop de prijs die dan daarvoor wordt betaald het hoogst is. Dit uitstel vindt alsmaar plaats, met steeds dezelfde naïviteit en laksheid.

We hadden in de jaren tachtig warme relaties met de Iraakse dictator Saddam Hussein. De miljarden die we hem voor de Iraakse olie betaalden, gaf hij vervolgens uit aan westers wapentuig, inclusief chemische wapens om de Koerden eronder te krijgen. We keken de andere kant op, tot hij aan de westerse belangen kwam en het oliestaatje Koeweit bezette. Wat volgde, waren dertig jaren van (nog altijd voortdurend) menselijk lijden.

Een andere tiran was de Libische leider Muammar Gadaffi. Ook hij kon in het Westen steeds op een warm onthaal rekenen. Tegelijk leverde hij wapens aan allerlei terreurorganisaties, zoals het Ierse Republikeinse Leger (IRA) en de Baskische afscheidingsbeweging ETA. Toen we uiteindelijk halfslachtig ingrepen, was het te laat om het land bij elkaar te houden. Het moorden gaat daar nog altijd door.

In Syrië moordt de familie Assad, ondanks warme contacten met het Westen, al sinds 1965. De Amerikaanse president Clinton ‘vereerde’ vader Assad in 1994 zelfs met een bezoek aan Damascus. We keken de andere kant op, tot dat land ten onder ging, met duizenden slachtoffers en een vluchtelingenstroom die de Europese stabiliteit bedreigde.

Pappen en nathouden

De lijst van misdaden van de Iraanse ayatollahs sinds 1979 is eindeloos. Hun huidige ‘president’, ayatollah Ebrahin Raisi, is in 1988 persoonlijk betrokken geweest bij de moord op naar schatting 30.000 politieke gevangenen. In zijn kabinet zetelen verschillende bekende terroristen, zoals Ahmad Vahidi, die door Interpol wordt gezocht. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor de bomaanslag op de Joodse culturele instelling AMIA in Buenos Aires in 1994, met 85 onschuldige slachtoffers. Toch besloot de hoge vertegenwoordiger voor buitenlands beleid en veiligheid, Josep Borrell, de EU te laten vertegenwoordigen bij de inauguratie van Raisi op 5 augustus 2021. Zijn plaatsvervangend secretaris-generaal, Enrique Mora, de EU-ambassadeur in Wenen Stephan Klement en het hoofd van de EU-Iran Task Force, Bruno Scholl, gaven acte de présence. Daarbij waren ook de individuele ambassadeurs van de EU-landen in Teheran aanwezig, onder wie de Nederlandse ambassadeur.

Ook hier gaat het om een regime dat het bestaansrecht van een land en een volk ontkent. Zonder enige aanleiding of aanwijsbare reden roepen de Iraanse machthebbers nog dagelijks dat de staat en het volk van Israël weggevaagd moeten worden. Toch blijven we pappen en nathouden in eindeloze gesprekken over de nucleaire ambities van de ayatollahs. Naar verluidt heeft het Westen recent zelfs toegezegd om bij een akkoord de Revolutionaire Garde van Iran en hun opperste leider Khamenei van de sanctielijst te verwijderen.

Vliegtuig neergehaald

Op 8 januari 2020, nadat de Amerikaanse basis in Irak met Iraanse ballistische raketten was beschoten, werd in Teheran een Oekraïens passagiersvliegtuig met twee raketten neergehaald. Daarbij kwamen 176 onschuldige passagiers (onder hen 15 kinderen) uit verschillende landen om het leven. Volgens Iran had deze doelbewuste moordaanslag als reden te voorkomen dat de Amerikanen wraak 
zouden nemen. In de afgelopen dagen verzamelden de families 
van de Iraanse slachtoffers van de vliegtuigaanslag zich voor de Oekraïense ambassade in Teheran om tegen de Russische inval te demonstreren. De knuppels van de oproerpolitie, celstraf en marteling waren het antwoord van de ayatollahs.

Beduusd en beschaamd

Natuurlijk zagen we dat Vladimir Poetin zich in de loop van de jaren steeds meer als een nietsontziende dictator ontpopte. Natuurlijk zagen we dat zijn tegenstanders één voor één vermoord werden. Natuurlijk waren we getuige van de inzet van het zenuwgas novitsjok in Londen, met ook de dood van Britse burgers als gevolg. De handtekeningen voor de gasleiding Nord Stream 2 werden slechts één jaar na de annexatie van Krim al gezet. Natuurlijk konden we weten dat het hoofddoel van dit miljardenproject was om Oekraïne als doorvoerland onbetekenend te maken. We zagen de verwoestingen in Grozny (Tsjetsjenië) en Aleppo (Syrië) door het nietsontziend optreden van de Russen, maar we kozen voor onze portemonnee boven ons geweten.

We horen al jaren de retoriek vanuit Moskou. Maar we hebben er steeds voor gekozen om de andere kant op te kijken. Daarom is de prijs van de confrontatie nu zo hoog. En dat is de reden waarom we ons ontdaan, beduusd en beschaamd voelen vanwege de Russische inval in Oekraïne.

De auteur is cultureel psycholoog en schreef de autobiografische roman ”De Amerikaan van Karadj”.