Als Nederlanders vinden wij dat de kerk een boodschap heeft en die ook moet laten horen. Maar herkent de Rus dat?

De afgelopen weken vroegen sommigen: Wat vindt de Russische kerk van het conflict met Oekraïne? En: Heeft de kerk de kanonnen al gezegend?

Wij zouden graag willen dat de kerk het goede zegt. En wat het goede is, dat denken wij te weten. Die geestelijke moet net als de profeet Nathan in zijn eenvoudige mantel het Rode Plein oversteken, het Kremlin binnengaan en de president bestraffend toespreken. Maar juist dat gebeurt niet.

„Weet je nog hoe staat en partij zich tijdens de Sovjet-Unie presenteerden?”, zo vroeg me eens een Russisch-orthodoxe priester. Ik antwoordde dat staat en partij voor mijn gevoel aan elkaar vastgegroeid waren. „Precies”, antwoordde hij, „en zo is het altijd geweest tussen de staat en de kerk.”

Als West-Europeanen zijn wij opgegroeid met de scheiding van kerk en staat. Zodoende plakken wij ons beeld van de kerk op de Russen en eisen dat de kerk de oorlog afwijst.

Scheiding van kerk en staat is en blijft echter een westers verschijnsel. Sommigen zeggen dat het vooral een protestants verschijnsel is. Rusland kent het in elk geval niet.

In haar Sociaal Concept (een Nederlandse vertaling staat op internet) spreekt de Russische kerk over de „symfonie van kerk en staat.” Een harmonisch samenspel dus; in die twee-eenheid past geen tegenstem.

In datzelfde document staat dat oorlog altijd zonde is (en dat er dus geen rechtvaardige oorlog bestaat). En dan toch de kanonnen zegenen? Voor een westerling klinkt dat krom, maar in het oosten kan het tegelijk waar zijn.

In alledaagse termen zou je de Russische kerk kunnen zien als onze brandweer. Die is er om te adviseren en te helpen waar nood is. Verder niet. De brandweer zal nooit het stuur van de regering overnemen.

Vergeet niet dat de Oekraïens-Orthodoxe Kerk dezelfde leer heeft. Daar klinkt dus evenmin profetische kritiek.

Als Nederlanders verwachten we dat de kerk roept: Tegen de revolutie het Evangelie! Dat past bij de traditie van de Nadere Reformatie in de volkskerk en zeker ook bij de afgescheidenen. Maar de orthodoxe kerk wacht altijd nog op de eerste Reformatie.

De Russische kerk ziet zichzelf dus niet als de profeet die de koning vermaant. Voor een Bijbels beeld kun je beter terugvallen op Mozes en Aäron. Het was niet de taak van Aäron om troepen aan te voeren. Evenmin was het de roeping van Mozes roosters voor de levieten op te stellen.

Zijn er dan geen profetische figuren in Rusland? Af en toe wel, maar dat zijn echt uitzonderingen.

Het is niet toevallig dat de orthodoxe geestelijkheid altijd nog priesters heeft. Zodoende heeft de Russische kerk geen dominee met een opgestoken vingertje, maar een priester die alles zegent.

buza@rd.nl