Luisteren begint –ook voor Rome– bij horen naar woorden van God
Eerst luisteren, dan spreken. Het is de klassieke les voor elke opvoeder, pastor of vertrouwenspersoon. Koning Salomo noemt iemand een dwaas als hij al antwoord geeft voor hij luistert naar de ander. Ook paus Franciscus heeft deze raad ter harte genomen en legde een paar weken geleden in een van zijn toespraken opnieuw de nadruk op het luisteren naar elkaar. Hij citeerde zelfs de „protestantse theoloog” Bonhoeffer: „We moeten luisteren met de oren van God om de woorden van God te kunnen spreken.”
Luisteren is niet altijd de sterkste eigenschap van grote leiders. Dat Franciscus er de vinger bij legt, heeft alles te maken met een vorig jaar ingezet vernieuwingsproces in de Rooms-Katholieke Kerk (RKK): ”Naar een synodale kerk”. Rome doelt hierbij op een synode in de oorspronkelijke betekenis van het Griekse woord: samen op weg. Dat begint met een wereldwijde hoorzitting waarbij alle leden van zijn kerk, ook de leken, worden uitgenodigd om mee te praten over de toekomst. De paus wil horen wat er leeft onder het kerkvolk.
Nu, er valt wat te luisteren voor de paus. Vorige week verschenen in de Duitse RKK twee nieuwsberichten waar Rome niet blij mee zal zijn. Het eerste heeft op het eerste gezicht niets te maken met het synodale proces, maar werpt er wel een zwarte schaduw op: een uitgebreid onderzoek naar seksueel misbruik in een van de zeven aartsbisdommen in de periode na de Tweede Wereldoorlog. De daders waren vooral priesters. De slachtoffers vaak kinderen. De kerkelijke leiding was afwezig: die keek meestal de andere kant uit en hield daders decennialang de hand boven het hoofd.
Een paar dagen later kwam het Duitse inspraakplatform Der Synodale Weg met een reeks onrustbarende uitspraken. Met overgrote meerderheid spraken bisschoppen en leken de wens uit dat de ambten open staan voor vrouwen, dat het celibaat afgeschaft wordt en dat homoseksuelen ook in de kerk kunnen trouwen en ambten vervullen. Een week eerder was er al een geruchtmakende uitzending op de Duitse tv waarin 125 kerkelijk werkers openlijk uitkwamen voor hun homoseksuele leefwijze. Tegelijkertijd laten behoudende rooms-katholieken van zich horen: ze vrezen dat dit synodeproces niet leidt tot verbroedering maar juist tot scheuring.
De gebeurtenissen in de Duitse RKK wijzen op de onoplosbare knoop waarin deze wereldkerk zich bevindt. Rome staat vanouds bekend als een bolwerk met een sterke machtsstructuur – denk aan de ervaringen van de reformatoren. Maar nu de paus pleit voor dialoog, wordt het debat gekaapt door de progressieve vleugels. De gruwelijke rapporten over misbruik leiden niet tot berouw, boete en bekering, maar zijn het breekijzer om de seksuele moraal op te rekken.
Luisteren is belangrijk, maar kerkelijke leiders moeten niet hun oren laten hangen naar een bekvechtend ‘kerkparlement’ dat het ambtelijk gezag wil ondermijnen. Laat het een spiegel zijn voor andere kerken. Luisteren begint bij horen –gehoorzamen– van de woorden van God.
