„Een aanslag op de bevolking”, riep het Oostenrijkse parlementslid Herbert Kickl donderdag boos tijdens het debat over vaccinatieplicht. De voorman van de rechts-nationalistische partij FPÖ liet in het parlement in Wenen op voorhand weten de wet te gaan overtreden. Zoals verwacht ging er aan de stemming over vaccinatieplicht in Oostenrijk donderdag een verhit debat vooraf. De FPÖ, goed voor 31 van de 183 zetels, is verklaard tegenstander. Maar eveneens zoals verwacht kwam de wet er desondanks met overgrote meerderheid door: 137 van de 170 aanwezige parlementariërs stemden voor.

Het Alpenland krijgt hiermee de meest vergaande wetgeving in de Europa tot nu toe op het gebied van coronamaatregelen. „Deze wet is dringend nodig”, hield minister van Volksgezondheid Wolfgang Mückstein de parlementariërs voor. De regering wil met de nieuwe regels voorkomen dat het land van lockdown naar lockdown blijft gaan.

De regering kwam eind november al met het plan om een vaccinatieplicht in te voeren, maar presenteerde zondag pas het definitieve wetsontwerp. Het nu aangenomen pakket stelt vaccinatie vanaf 1 februari verplicht voor alle inwoners van 18 jaar en ouder. De handhaving volgt in fases. Pas vanaf half maart komen er steekproefsgewijze controles door de politie, bijvoorbeeld langs de weg. Wie geen prik blijkt te hebben, kan een boete van 600 euro tegemoetzien. Als iemand weigert te betalen, volgt er een proces waarbij het bedrag kan oplopen tot 3600 euro. Het is mogelijk meerdere keren op de bon te worden geslingerd, maar maximaal vier keer per jaar.

Of de handhaving strikter wordt, hangt af van de epidemiologische situatie. Een mogelijke volgende fase zou inhouden dat ongevaccineerden geautomatiseerd herinneringsverzoeken en boetes toegestuurd krijgen. Voordat het zover komt, moet het parlement echter opnieuw toestemming geven.

De vaccinatieverplichting geldt niet voor zwangere vrouwen en mensen die om medische redenen zich niet kunnen laten vaccineren. Ook voor psychische klachten, zoals een angststoornis, is een uitzondering mogelijk. Wie genezen is van corona, is bovendien voor 180 dagen vrijgesteld van de verplichting.

Vouchers

Volgens officiële cijfers zijn acht op de tien 18-plussers in Oostenrijk inmiddels gevaccineerd, ofwel 5,8 miljoen van de 7,4 miljoen volwassenen. Ruim 45 procent heeft ook al een booster gekregen. Om de vaccinatiegraad verder op te krikken, heeft de regering niet alleen sancties, maar ook positieve prikkels in het vooruitzicht gesteld. Zo worden er vouchers beschikbaar gesteld van 500 euro, waarop mensen die zich laten vaccineren kans kunnen maken.

„Dit is geen strijd van gevaccineerden tegen ongevaccineerden”, beklemtoonde bondskanselier Nehammer zondag. De wet zou enkel zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat iedereen weer in vrijheid kan leven. Dat de meningen daarover verschillen, behoeft echter geen betoog. Tegenstanders zien de wet juist als grove aanslag op de persoonlijke vrijheden. Zaterdag demonstreerden er volgens cijfers van de politie nog zo’n 27.000 mensen in Wenen tegen de op handen zijnde vaccinatieplicht. Ook donderdag waren er tijdens het parlementaire debat demonstraties.

In de kerken leidt de nieuwe wetgeving eveneens tot spanningen. Vertegenwoordigers van zowel de Rooms-Katholieke Kerk als van de Evangelische Kerk hebben aangegeven een tijdelijke vaccinatieplicht als laatste redmiddel toelaatbaar te vinden. Kardinaal Christoph Schönborn merkte daarbij op dat het thema vaccinatieplicht wat hem betreft geen geloofszaak is, maar primair een verantwoordelijkheid van de staat.

Gesprek in kerk

Ds. Thomas Dasek, woordvoerder van de Evangelische Kerk, laat weten dat voor zijn kerk „zorg en naastenliefde op de voorgrond” staan als het gaat om de omgang met het coronavirus en inenting in het bijzonder. „Bepalend is onszelf en anderen te beschermen.” Tegelijk geeft hij aan dat de leden van de breed protestantse kerk „een dwarsdoorsnede” van de samenleving vormen en dat er onder hen dus ook vaccinatiesceptici en tegenstanders van vaccinatieplicht zijn. „De verantwoordelijken in de gemeenten proberen hier het gesprek over te voeren.”

In de vrije kerken die zich onder de koepel van de Evangelische Alliantie in Oostenrijk scharen, is de verdeeldheid wellicht nog groter. „Sommigen zien vaccinatieplicht als uitweg uit de pandemie, voor anderen is het een aantasting van vrijheden”, aldus voorzitter Christoph Grötzinger van de alliantie. „Weer anderen laten zichzelf sowieso niet vaccineren, om wat voor redenen dan ook.”

De alliantie stuurde deze maand alle lidkerken een verklaring met de oproep elkaar te blijven zoeken, ook als meningen hierover verschillen. De verklaring verwijst daarbij naar het grondprincipe van de Oostenrijkse Evangelische Alliantie: We hebben de eenheid lief en bevorderen die. „Op grond hiervan vervult de groter wordende scheur door onze gemeenschap (…) met groot verdriet en zorg”, stelt het bestuur.

Andere landen

Oostenrijk is het eerste Europese landen met een algehele vaccinatieplicht. Wereldwijd zijn er een handvol landen waar zo’n plicht voor volwassenen geldt: Ecuador, Indonesië, Turkmenistan, Tadzjikistan en Micronesië. In veel andere landen is vaccinatie verplicht voor bepaalde groepen, zoals werkers in de gezondheidszorg. In Griekenland moeten alle 60-plussers op straffe van boetes ingeënt zijn. Een dergelijke maatregel veegde Tsjechië deze week juist van tafel vanwege te grote maatschappelijke onrust daarover.