Een e-mail van Mohammed Elbahlouli uit Den Haag bracht een balletje aan het rollen. Hij had in het Reformatorisch Dagblad het recente artikel ”Heel soms is een steen een meteoriet” gelezen. In de bijlage van zijn e-mail stuurde hij een drietal foto’s mee van een zwartgrijze steen ter grootte van een gehaktbal (zie ”De steen van Mohammed Elbahlouli”). Met daarbij de vraag: „Ik heb een steen gevonden. Kunt u mij vertellen wat voor een dit is?”

De e-mail kwam terecht bij Niek de Kort, lid van de Nederlandse Werkgroep Meteorieten van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde. De Kort was allerminst blij met de doorgestuurde e-mail van Elbahlouli. „Wij beoordelen alleen vondsten in Nederland en mogen niets beoordelen uit het buitenland. Uitvoer van materiaal uit Marokko is strafbaar en daar werken we niet aan mee. Als ik weet dat iets illegaal is uitgevoerd, moet ik aangifte doen.”

Medebestuurslid van de werkgroep Joost Hartman snapt de geprikkelde reactie van De Kort best. „In het Atlasgebergte is een streek waar veel meteorieten worden gevonden. Die worden illegaal verkocht. Ik denk dat dit De Kort triggerde.”

Een bekende vindplaats ligt tegen de Sahara aan. „Heel lang geleden is hier iets ingeslagen waarvan de resten er nog liggen. In de loop van de tijd laat de wind het zand verstuiven. Dan komen de stenen tevoorschijn. We krijgen ze dan ook regelmatig aangeboden van mensen die op familiebezoek in Marokko zijn geweest. Soms hebben we wel het vermoeden dat het er eentje zou kunnen zijn.”

Gemiddeld eens per maand komt er een mailtje bij de werkgroep binnen, vertelt Hartman. „Vaak gaat het om iemand met een Marokkaanse achtergrond. Het eerste wat ze vragen is: „Wat is het waard?” Het is meerdere keren voorgekomen dat het mogelijk een echte betrof. Maar dan reageren we niet.”

Onwetende toeristen worden met de verkoop van nepmeteorieten in de maling genomen. „De echte worden het land uit gesmokkeld”, weet Hartman.

Zwarte markt

Dat meteorieten in Marokko erg geliefd zijn, bleek wel toen er in juni 2019 eentje neerkwam bij Lahbita in de regio Zag. Tientallen burgers snelden erheen om de brokstukken te verzamelen en op de zwarte markt te verhandelen. Het leger moest eraan te pas komen om de verzamelaars op afstand te houden.

De stukjes meteoriet kunnen veel geld waard zijn. Dat bleek toen er in juli 2011 eentje neerkwam bij Tissint in Zuidoost-Marokko. Nomaden vonden de meteoriet en verkochten brokstukken aan handelaren. Het grootste stuk van 1,2 kilo werd door een anonieme gever aan het Nationaal Historisch Museum van Londen geschonken. Omdat het stuk Marsgesteente betreft, is de meteoriet kostbaar. Een gram van deze steen levert al snel 1000 dollar op.

Een andere steen van Mars die de nomaden in de woestijn vonden, viel gelukkig niet ten prooi aan handelaren. Deze steen, de Black Beauty, is te bewonderen in het meteorietenmuseum van de universiteit Ibn Zhor in Agadir.

Het museum met onderzoekslaboratorium is opgericht door professor Abderrahmane Ibhi. „Black Beauty is twee keer zo veel waard als de steen die neerkwam bij Tissint”, zegt meteorietenexpert in een documentaire op de Arabische televisiezender Al-Jazeera. Volgens de hoogleraar komt dat doordat het een stuk korst van Mars betreft met waardevolle informatie over water op deze planeet.

„Voorheen dachten we dat alle meteorieten afkomstig waren van de maan, Mars of asteroïden. Maar de Green Beauty, die werd gevonden in de Westelijke Sahara, is van een andere orde. Die komt van Mercurius. Deze meteoriet is van onschatbare waarde.”

Ibhi begon met het verzamelen en onderzoeken van meteorieten toen de gouverneur van de regio Benguerir hem vroeg een stukje te onderzoeken van een meteoriet die er in 2004 insloeg. „Sindsdien hebben we een heel netwerk van contacten opgezet om de zeldzame stenen te verzamelen en te analyseren.”

IJzer

Het onderzoek naar Marokkaanse meteorieten raakte in een stroomversnelling toen er iemand met een stuk ijzer kwam aanzetten. Dat was afkomstig uit de buurt van de tweelingmeertjes Isli en Tislit in het hoge Atlasgebergte. Daar worden vaker brokstukken aangetroffen.

Ibhi beweert dat het twee inslagkraters zijn, veroorzaakt door een asteroïde van 100 meter doorsnee, die in tweeën brak. De ruimtesteen zou hier volgens hem zo’n 40.000 jaar geleden zijn ingeslagen. Het is een van de redenen waarom er in dit gebied zo veel buitenaardse brokstukken worden gevonden. Handelaren zouden zelfs brokken van 120 tot 170 kilogram het land hebben uitgesmokkeld.

Een andere reden waarom er relatief veel meteorieten in het Noordwest-Afrikaanse land gevonden worden, heeft te maken met het feit dat de zwartglanzende stenen goed opvallen op de kale rotsbodem in het gebied. Daarbij hebben de nomaden van de meteorietenhoogleraar geleerd hoe ze buitenaardse stenen van aardse moeten onderscheiden.

Ibhi onderhoudt nauwe contacten met de nomaden. Wanneer iemand meent een meteoriet te hebben gevonden, gaat de professor ernaartoe om te zien of het een echte is. Als het een interessante is, koopt hij de steen voor het meteorietenmuseum en voor onderzoek. Wanneer er meldingen worden gedaan van vuurbollen boven de woestijn gaat zijn team gewapend met metaaldetectoren zoeken in het zand.

Geschenk

In Europa werd er vroeger gevreesd voor meteorieten. Maar Marokkaanse nomaden zagen de meteorieten vroeger al als geschenken uit de hemel. „Ik bid tot God dat hij een steen stuurt. Van alleen het vee kunnen we niet leven en onze kinderen onderhouden”, zegt nomade Ibrahim Alla. De handel in meteorieten is een welkome aanvulling op het karige inkomen.

In Marokko zijn tot nu toe een slordige 950 meteorieten geïdentificeerd. De eerst gedocumenteerde meteoriet ooit in Marokko gevonden, dateert uit 1937 en lag bij het dorpje Mrirt. Het zijn vooral steenmeteorieten. Slechts een paar bestaan volledig uit ijzer en een enkele is een mix daarvan. De laatste tachtig jaar zijn er verspreid over het land dertien meteorieten gevallen die naderhand ook zijn teruggevonden.

Marokkanen zien gemiddeld eens in de tien jaar een meteoriet neerkomen. Het laatste decennium staat de teller al op drie. En ook worden er op de grond de laatste jaren in toenemende mate buitenaardse stenen gevonden. De meest gedocumenteerde meteorieten zijn vanaf eind jaren negentig gevonden. En dat aantal neemt gestaag toe. De Nederlandse Werkgroep Meteorieten kan er jaloers op zijn. Mogelijk heeft het te maken met de lange traditie van vallende sterren kijken en de voorlichting door de Marokkaanse meteorietenhoogleraar Ibhi aan de nomaden. Ter vergelijking: Nederland telt slechts zes officieel gevonden meteorieten.

Een goede zoeker vindt jaarlijks wel één of twee waardevolle stukken steen. Vandaar dat meteorietenjagen Marokko’s nationale sport is. „In Europa en Amerika wordt er ook naar de hemel gekeken om vallende meteorieten waar te nemen”, zegt Ibhi. „Maar daar kunnen ze alleen grote meteorieten met behulp van speciale camera’s zien. In Marokko zijn de nomaden onze camera’s. Onze nomaden zijn dan ook van onschatbare waarde voor de wetenschap.”