Ets van Amersfoort is Rhenen in spiegelbeeld
Een zeventiende-eeuwse ets met de titel ”Gezicht op Amersfoort” blijkt een gespiegeld gezicht op Rhenen te zijn. Onderzoek van Laurens Schoemaker, conservator historische topografie van het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, heeft dat aan het licht gebracht.
De ets van een panoramalandschap met een ommuurde stad bevindt zich in de collectie van het Rijksmuseum. De Amsterdamse kunstenaar Hercules Segers maakte de prent, waarvan slechts één afdruk bekend is, omstreeks 1628. Hij legde de stad aan de Nederrijn vast vanaf een relatief hoge positie op de zuidelijke helling van de Utrechtse Heuvelrug, vlakbij het huidige treinstation van Rhenen.
Een gespiegelde afbeelding met de voorstelling zoals Segers deze op de plaat etste toont het weidse landschap in de juiste richting. Op de prent zijn de Cuneratoren, de middeleeuwse Bergpoort, de Walmolen op de noordelijke stadswal en de Westmolen ten noordwesten van de stad duidelijk te herkennen.
Schoemaker noemt het opvallend dat de ets zeker al vanaf het begin van de twintigste eeuw bekend stond als een gezicht op Rhenen. Na een langdurige lobby van een Amersfoortse drukker, waarbij zelfs de burgemeesters van beide steden een rol speelden, werd de titel in 1966 ten onrechte gewijzigd in ”Gezicht op Amersfoort”. In het kunsthistorisch tijdschrift Oud Holland beschrijft Schoemaker de achtergronden.
Stadsgezichten van Rhenen en Amersfoort worden vaker met elkaar verwisseld, wat onder andere te maken heeft met de uiterlijke overeenkomst tussen de Rhenense Cuneratoren en de Amersfoortse Onze Lieve Vrouwetoren.
Segers’ gezicht op Rhenen is nauw verwant aan een prent die hij maakte van het nabijgelegen Wageningen, waarvan vier afdrukken bekend zijn. Vermoedelijk heeft de kunstenaar beide steden bezocht tijdens een kunsttrip die hij ondernam vanuit zijn toenmalige woonplaats Amsterdam. In de Staatliche Museen in Berlijn bevinden zich bovendien twee schilderijen van Segers met voorstellingen van Rhenen. Het grootste van de twee panelen is het resultaat van een bijzonder experiment. Uit Schoemakers onderzoek blijkt dat de stad en het landschap hierop in spiegelbeeld zijn weergeven. Voor zover bekend heeft geen enkele andere zeventiende-eeuwse Noord-Nederlandse schilder dit Segers nagedaan.