„Heb je een PvdA-jasje aangetrokken?” grapt de Baarnse VVD-wethouder Erwin Jansma donderdagmiddag in de richting van zijn collega-wethouder Jannelies Vissers (CDA).

Vissers lacht. „Erwin, het is bijna Kerst”, verklaart ze de keuze voor haar rode kledij.

De vier wethouders uit de Utrechtse gemeente (ongeveer 25.000 inwoners) gaan op verzoek van het Reformatorisch Dagblad met elkaar in gesprek over samenwerking binnen de coalitie. Het Baarnse college is nagenoeg het enige gemeentebestuur in Nederland met dezelfde politieke samenstelling als het nieuwe kabinet. Inclusief de politieke tegenpolen D66 en ChristenUnie.

Zinloos

Tegenpolen? D66-wethouder Hugo Prakke sputtert meteen tegen. „Ik herken me absoluut niet in dat woord. Landelijk denken D66 en ChristenUnie verschillend over medisch-ethische zaken. Maar lokaal spelen die thema’s niet of nauwelijks. Ik kan me er binnen het college geen discussies over herinneren.”

Wethouder André van Roshum van CU-SGP (zelf van CU-huize): „CU’ers en D66’ers denken verschillend over thema’s rond levenseinde en geboorte. Maar die onderwerpen komen binnen het lokale bestuur inderdaad niet op tafel. Misschien moeten we het in het college daar ook maar niet over hebben. Om te voorkomen dat je elkaar dan gaat beconcurreren op allerlei thema’s. Dat lijkt me zinloos.”

CDA-wethouder Vissers: „Ik ben niet zo bezig met een vraag als: Van welke partij is mijn collega? Tijdens onze collegevergaderingen denk ik nooit: Dit is typisch Erwin van de VVD, of André van de CU-SGP. Zo werkt het niet.”

Optimist

De Baarnse VVD (5 van de 19 zetels), D66 (3 zetels), CDA (2) en CU-SGP (1) vonden elkaar in 2015. Dat was nadat een in 2014 aangetreden college was geklapt. In 2018 gingen VVD, D66, CDA en CU-SGP na de verkiezingen opnieuw met elkaar in zee. „We waren in 2015 min of meer tot elkaar veroordeeld”, zegt VVD-wethouder Jansma. „We vonden toen dat Baarn bestuurd moest blijven. Onze samenwerking beviel zo goed dat we na de verkiezingen in 2018 met elkaar doorgingen.”

Het geheim van een soepel draaiend college? Goede onderlinge verstandhoudingen zijn van groot belang, benadrukken de vier Baarnse wethouders in het online groepsinterview.

CDA-wethouder Jannelies Vissers: „Ik ervaar binnen ons team goede onderlinge chemie. Erwin is de dossiervreter, Hugo de gedreven en onverbeterlijke optimist. André kijkt het allemaal een beetje aan en kan ons met zijn droge opmerkingen tijdens verhitte discussies weer doen laten landen.”

D66-wethouder Hugo Prakke, sinds 1,5 jaar actief als wethouder in Baarn: „Ik vind het heel bijzonder dat wij als bestuurders elkaar aanvullen. In menig ander college ontstaat gedoe.”

CU-SGP-wethouder André van Roshum: „Ik kijk altijd uit naar onze vergaderingen dinsdag op het gemeentehuis. In coronatijd doen we heel veel digitaal, dus vind ik het extra fijn om even echt bij elkaar te zitten. We beginnen vaak even met wat persoonlijke zaken. Jannelies heeft bijvoorbeeld twee opgroeiende pubers en twee honden. Ook kampte ze met stevige corona in haar gezin. Daar praten we dan even over.

Daarna gaan we de diepte in. Bijvoorbeeld over één van de grootste en lastigste dossiers in Baarn: de renovatie en het onderhoud van Paleis Soestdijk. Kunnen we dat als kleine gemeente bolwerken? Erwins dossier daarover telt inmiddels duizend pagina’s. Wij hebben het gevoel dat de landelijke overheid een fors probleem bij ons over de schutting heeft gekieperd. Je kunt de problematiek over Paleis Soestdijk vergelijken met de huidige onrust in verband met de komst van een groot datacenter van Facebook in Zeewolde.”

Zonnepanelen

Gun elkaar wat tijdens discussies in het college van burgemeester en wethouders, benadrukken de vier Baarnse bestuurders.

VVD-wethouder Jansma: „Wees bereid om ook binnen je eigen portefeuille een veer te laten. Als er 1 miljoen euro beschikbaar is, ga ik geen voorstel indienen waar 2 miljoen voor op tafel moet komen. Binnen het college en ook in de gemeenteraad van Baarn is best verschil van mening over de vraag of, waar en wanneer we bijvoorbeeld zonneweides (percelen met zonnepanelen, JV) aanleggen. D66 en ChristenUnie willen daar graag vaart mee maken, VVD en CDA trappen wat meer op de rem. Daar moet je dan met elkaar uit zien te komen. Landelijk spelen discussies rond energietransitie en duurzaamheid ook volop. Niet iedere partij binnen het nieuwe kabinet zal blij zijn met het plan om twee nieuwe kerncentrales te bouwen.”

D66-wethouder Prakke: „De kunst is om voorstellen te lanceren die er in het college en in de gemeenteraad doorheen komen. Op het gebied van bijvoorbeeld duurzaamheid moet je stapje voor stapje tot besluiten komen.”

CU-SGP-wethouder Van Roshum: „Ik ga geen voorstellen doen waarvan ik op voorhand weet dat ze kansloos zijn. Zo zal ik niet voorstellen om de winkels in Baarn op zondag weer te sluiten.

Het is van belang elkaar binnen het college te steunen. Over bijvoorbeeld het lastige dossier rond Paleis Soestdijk voeren we stevige discussies. Maar die ontaarden niet in strijd. De afgelopen jaren waren voorstellen vanuit het college aan de raad altijd unaniem. Ik kan me niet herinneren dat een van wethouders in de huidige coalitie ooit zei: Hier kan ik niet in meegaan, maak maar een aantekening bij het collegevoorstel. Uiteindelijk heeft natuurlijk de gemeenteraad wel het laatste woord.”

CDA-wethouder Vissers, voorheen wethouder in Soest: „Je moet elkaar binnen het college blind kunnen vertrouwen. Politiek is een slangenkuil. In de raad zijn partijen nogal eens bezig oude rekeningen te vereffenen of elkaar vliegen af te vangen. In Soest was dat veel erger dan in Baarn.”

VVD-wethouder Jansma: „Nogal eens heb je als wethouder meer moeite om met je eigen fractie op één lijn te komen, dan met de collega’s binnen het college.”

CDA-wethouder Vissers: „We willen elkaar als coalitiepartijen niet confronteren met onaangename verrassingen. Dus proberen we te voorkomen dat één van de coalitiepartijen in de raad plotseling tegen een collegevoorstel stemt. Anderzijds: In Baarn zitten we niet in een keurslijf. Het is zeker niet zo dat de oppositie geen enkele voet aan de grond krijgt.

Zeker bij thema’s die niet zijn vastgelegd in ons college-akkoord uit 2018 staan de neuzen binnen het college én bij de coalitiepartijen in de raad niet altijd in dezelfde richting. Dat vind ik verfrissend. Denk aan kwesties rond afvalinzameling of groenbeheer.”

Met een kwinkslag richting haar CU-collega André van Roshum: „Ik erger me er wild aan dat iedere burger verstand heeft van mijn portefeuille, met daarin groenvoorziening en verkeer. André gaat over het sociaal domein, dat betreft veel specialistischer thema’s. Hij komt overal mee weg.”

Geheim

In zijn coalitieakkoord 2018-2022 benadrukte het Baarnse college het belang van „betrouwbaar bestuur.” Er ontstond afgelopen jaar landelijk politiek tumult over de toeslagenaffaire en de beruchte „functie elders” voor voormalig CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Moet het nieuwe kabinet meer werk maken van betrouwbaar bestuur?

CDA-wethouder Vissers: „Betrouwbaar bestuur is onze core business, het geeft ons bestaansrecht. Vergeleken met het buitenland mogen we onze handjes dichtknijpen. Al heeft de toeslagenaffaire wel een deuk in het vertrouwen in de overheid geslagen. Burgers vinden het verschrikkelijk als de overheid haar eigen fouten onder het tapijt veegt.”

VVD-wethouder Jansma, voorheen ook wethouder in Leusden: „Toverwoord is transparantie. Binnen het Baarnse gemeentebestuur verklaren wij stukken bijna nooit tot geheim. Ik wil benadrukken dat een college geen geluksmachine is. In mijn beginjaren als wethouder probeerde ik iedereen te pleasen. Maar je kunt het niet iedereen naar de zin maken, bijvoorbeeld rond woningbouw. ”Nee” is ook een antwoord. Burgers met wensen zijn meer gebaat bij een oprecht „nee” dan een vaag: „We zullen het nog eens bekijken.” Terwijl je in je achterhoofd weet dat er geen „ja” zal komen. Van belang daarbij is dat burgers zich gehoord weten. Dat kan veel gespreksavonden kosten.”

CU-SGP-wethouder Van Roshum: „Doe wat je zegt en zeg wat je doet. De toeslagenaffaire heeft het vertrouwen van burgers in de overheid beschaamd. Er is een hoop mis gegaan. Toch moeten me ermee stoppen om telkens op die affaire terug te komen. Als we steeds benadrukken dat de kloof tussen overheid en burger zo groot is, wordt het gat nooit kleiner. Rutte heeft grote fouten gemaakt, maar ik stel vast dat de VVD veruit de grootste partij is geworden. Kennelijk hebben veel kiezers nog steeds wél vertrouwen in die partij.”

Eenpitters

Wat zouden de vier Baarnse wethouders hun politieke leiders in Den Haag willen meegeven, nu het kabinet Rutte-IV in de startblokken staat?

Jansma: „Ik hoop dat Rutte, de ongekroonde en gekroonde koning binnen de VVD, nog lang doorgaat. Blijf je principes trouw. In campagnetijd mag je verschillen uitvergroten. Maar zoek daarna in een nieuwe regering naar wat partijen bindt. Ga samen aan de slag voor een beter Nederland. Een verdeelde samenleving is funest voor het land. De Tweede Kamer bestaat uit steeds meer partijen die zich hebben afgesplitst, nogal eens eenpitters. Die mensen hebben goede bedoelingen, maar toch is zo’n versplinterd politiek landschap niet goed.”

Vissers, fel: „Het CDA noemt zich Christen Democratisch Appèl. Maar waar staat die C dan voor? Laat het CDA daar eens goed over nadenken. Ik voel me als christen niet meer thuis binnen die partij.

Ik vind het misselijkmakend dat tijdens de verkiezingscampagne binnen het CDA het idee is geopperd om Rutte bewust te beschadigen. Dat is toch bij de wilde spinnen af? Anders kan ik het niet zeggen. Laten landelijke politici stoppen om op de man te spelen en elkaar op grove wijze te bejegenen.”

Prakke: „Ik voel me niet in de positie om D66-leider Sigrid Kaag te adviseren. Ik heb haar heel hoog zitten. Ik bezocht in september de H. J. Schoo-lezing van Kaag. Ik dacht: Ik doe een avondje Amsterdam en dan pik ik een lezinkje mee. Kaag richtte toen haar pijlen op Rutte. (Ze zei onder meer: „Leiderschap is voor mij het tegenovergestelde van regelen en ritselen zonder visie”, JV). Dat zou ik zo niet hebben gedaan. Ik kies liever voor een gesprek achter de schermen, met een kop koffie erbij. Maar misschien was die Schoo-lezing wel nodig om tot een doorbraak in de formatie te komen.”

Van Roshum: „Ik vond het zeer onverstandig dat ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers op Paaszaterdag zei niet met Rutte in een kabinet te willen. Nu is het er immers toch van gekomen. Tegelijkertijd heb ik groot respect voor Segers. Hij heeft de moed om mee te regeren. Als je aan de zijlijn blijft staan, ben je immers verder van huis.

Wat ik Segers wil meegeven: Houd feeling met je achterban. Ik heb niet de indruk dat hij zit vastgeplakt aan het pluche, maar wil hem wel adviseren contact te houden met de achterban. Zeker ook met het oog op het coronabeleid. Het nieuwe kabinet heeft plannen om 2G in te voeren en 3G wellicht uit te breiden. Dat zorgt binnen de CU-achterban voor veel spanning, bleek recent nog tijdens het partijcongres. Dus van Segers wordt nogal wat balanceerkunst gevraagd.”