„De SGP vraagt tegenwoordig niet alleen ruimte voor de eigen groep, maar ook voor het eigen gelijk”, poneerde dr. Wim Dekker eerder deze maand op een congres van het Dutch Biblebelt Network.

Misschien kunnen de mannenbroeders beter terugvallen op de „deemoedige” stijl van vroegere SGP-leiders zoals Van der Vlies, Van Rossum en Abma, opperde de lector informele netwerken en laatmoderniteit aan de Christelijke Hogeschool Ede. „SGP’ers als Van der Vlies opereerden meer rustig en bescheiden. Die ondertoon klinkt bij de huidige SGP-Kamerleden nog steeds, maar ik hoor soms ook een wat scherpere en provocerende toon. Terwijl ik dan denk: Je kunt je boodschap ook op een deemoedige manier brengen.”

Evangelicale invloeden

De kritische opmerkingen van Dekker „komen niet uit de lucht vallen”, reageert historicus Ton van der Schans, voorheen SGP-wethouder in Bodegraven. Hij wijst erop dat andere kenners van de reformatorische wereld, zoals de historici dr. John Exalto en prof. dr. Beatrice de Graaf, recent soortgelijke analyses op tafel legden. „De laatste jaren is de reformatorische kring aan evangelicale invloeden onderhevig. Zeker in organisatorische zin en qua stijl. Denk aan het publiceren van de Nashvilleverklaring, een uit Amerika gehaald document. Al met al ontstond in de gereformeerde gezindte een grotere assertiviteit richting de buitenwereld.”

Tussen het optreden van de huidige SGP-voorman Van der Staaij en diens voorganger Van der Vlies ziet de historicus niet meteen fundamentele verschillen. „Van der Staaij is qua toon, intonatie en vriendelijkheid vergelijkbaar met Van der Vlies. Natuurlijk zijn ze verschillende persoonlijkheden met hun eigen taalveld. Het viel me op dat Van der Staaij uit zijn slof schoot in een vaccinatiedebat. Dat zou Van der Vlies minder snel zijn overkomen.”

Zielepietjes

SGP-Kamerlid Roelof Bisschop is uit ander hout gesneden, merkt Van der Schans. „Ik ben de laatste die hem zal indelen bij de man met de blonde kuif of Thierry Baudet. Toch bespeur ik bij Bisschop een zelfbewuste stijl, minder deemoedig dan veel van zijn SGP-voorgangers in het parlement. Hij straalt vaak uit: Wij SGP’ers zijn geen zielepietjes en hebben evenveel rechten als ieder ander.”

Typerend hiervoor is bijvoorbeeld hoe Bisschop opereert in debatten over de vrijheid van onderwijs, vindt Van der Schans. „Ik denk aan discussies met PvdA-Kamerlid Kirsten van den Hul over vermeende homodiscriminatie op reformatorische scholen. Ik zeg niet dat Bisschop er dan met gestrekt been ingaat, maar deemoedig is de SGP’er dan ook niet. Hij hamert bijvoorbeeld op rechten die ook wij als reformatorische gezindte hebben. Inhoudelijk ben ik het overigens met hem eens.”

In politieke debatten over het landbouwbeleid is Bisschop „de held” van de boeren, merkt Van der Schans. Dat Bisschop in discussies over bijvoorbeeld het stikstofbeleid „stevig en zelfverzekerd” uit de hoek komt en de zijde van agrariërs kiest, zal niet iedere partijgenoot waarderen, vermoedt de historicus uit Bodegraven. „Iemand als dr. Henk Massink, lid van het hoofdbestuur van de SGP en gepromoveerd op het thema duurzaamheid, zit op een totaal andere golflengte dan Bisschop.”

Waar valt SGP-Kamerlid Stoffer, mogelijk de toekomstige SGP-leider, te plaatsen? „Tussen Van der Staaij en Bisschop. Ik zie in hem een fatsoenlijke en communicatief sterke volksvertegenwoordiger. Af en toe heeft hij wat conservatieve oprispinkjes.”

De kennelijk meer assertieve stijl van Bisschop is niet meteen een „officiële koerswijziging” binnen de partij, denkt Van der Schans. „Ik geloof niet dat het bestuur ooit verordonneerde: „We zetten een wissel om en gaan tegenover onze opponenten een forsere toon aanslaan.”

Nuance is geboden als het gaat om het duiden van de stijl van SGP-Kamerleden, tekent de oud-SGP-wethouder aan. „Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Toenmalig SGP-Kamerlid ds. G. H. Kersten kon in zijn dagen ook al fel van leer trekken tegen allerlei zaken. Volgens de Kamervoorzitter ging hij soms zelfs over de rand heen.”

SGP-DNA

Onmiskenbaar emancipeerde de SGP de laatste jaren sterk, benadrukt Van der Schans. Veel meer dan vroeger roeren SGP’ers, jong en oud, de trom. Op sociale media, in allerlei media. „Denk aan de optredens van een jonge SGP’er als Tom de Nooijer.”

Hoe de historicus die veranderingen binnen de partij duidt? „Negatief vind ik een te groot woord. Maar de meer zelfbewuste stijl is niet risicoloos. Laten we trouw blijven aan ons SGP-DNA. Daar blijft het woord deemoed bij passen. Ik onderstreep graag een door Van der Vlies vaak gebruikte wijsheid: „Het is onze taak de goudmunt van Gods Woord om te slaan in de politieke pasmunt van elke dag.” We zullen de samenleving telkens moeten voorhouden hoe goed het is naar Gods geboden te leven. Vanuit een open houding, vriendelijk jegens alle mensen. We zijn allemaal van dezelfde lap gescheurd.”

De stijl van SGP-politici veranderde afgelopen jaren van „deemoedig naar vrijmoedig en offensiever”, analyseert Hans Goslinga. Hij was zo’n 35 jaar parlementair verslaggever bij Trouw en schrijft nog altijd politieke columns voor het dagblad. „Zelfgenoegzaam zou ik de SGP niet willen noemen.”

Oude orde

Belangrijke reden voor die „meer provocerende” stijl is dat binnen de SGP de afgelopen jaren het idee ontstond dat de partij „geen achterhoedegevecht, maar juist een voorhoedegevecht” voert, denkt Goslinga. „Voorheen zullen ze bij de SGP vaak hebben gedacht: We staan met onze standpunten tegen abortus en voor klassieke man-vrouwverhoudingen ver af van de hoofdstroom van de samenleving. Nu merkt de SGP dat de liefde voor de oude orde ook sterk leeft in landen als Hongarije, Polen en het Amerika van Trump. Dat leidt ertoe dat SGP’ers zich storten in het grote gevecht tussen de oude en nieuwe orde en vrijmoedig spreken over de waarde van klassieke gezinnen.”

De hang naar conservatisme binnen de SGP, betoogt hij, verklaart de „flirt” met rechts-populistische partijen als de PVV en FVD. „De SGP ziet die partijen als strategische bondgenoten in de strijd voor de oude orde. Al is de liefde van de SGP voor de FVD snel bekoeld. Die partij is met zijn complotverhalen in wonderlijke sferen terechtgekomen. Ik vond het sowieso altijd al vreemd dat binnen de SGP zo veel sympathie was voor Thierry Baudet, een man die zich in adamskostuum in een zwembad liet fotograferen.”

Parade

Typerend voor het zelfbewustzijn van de SGP is volgens Goslinga ook de wijze waarop de partij eind vorig jaar de kandidaten voor de landelijke SGP-lijst presenteerde. „In traag tempo werden de hoofden van 35 mannen getoond. Een ware parade van mannenbroeders. Er stond geen enkele vrouw op de lijst. Meer dan een presentatie vond ik dat een provocatie richting de Hoge Raad, die eerder bepaalde dat de SGP haar kandidatenlijst moest openstellen voor vrouwen.’’

Wat vindt de SGP zelf van de kritiek die socioloog Dekker onlangs uitte? De partij beperkt zich tot een korte reactie: „Altijd goed dat mensen zich betrokken tonen bij de SGP en hun mening geven. Natuurlijk is het daarbij wel zo: Zo veel hoofden, zo veel zinnen. Hoe dan ook, we proberen er altijd van te leren.”