Dat stelde dr. Wim Dekker, lector Informele Netwerken en Laatmoderniteit aan de Christelijke Hogeschool Ede, zaterdag in Gouda op een congres van het Dutch Biblebelt Network. „De SGP vraagt tegenwoordig niet alleen ruimte voor de eigen groep, maar ook voor het eigen gelijk. SGP’ers als Bas van der Vlies opereerden meer rustig en bescheiden. Die ondertoon klinkt bij de huidige SGP-Kamerleden nog steeds, maar ik hoor soms ook een wat scherpere en provocerende toon. Terwijl ik dan denk: Je kan je boodschap voor de wereld ook op een deemoedige manier brengen.”

Dekker noemde iemand als Bart Jan Spruyt een „boegbeeld” van de stroming in reformatorische kring die de laatste jaren op een „speelse, maar ook provocerender” wijze actief is in het maatschappelijk debat. „Zo’n wijze van discussiëren heeft een werelds trekje. Je kan daarmee iets van het eigene van de reformatorische kring kwijt raken.”

De meer activistische houding van ook SGP-jongeren kan als een „boemerang” terugkeren op de reformatorische kring, waarschuwde Dekker. „SGP-jongeren lopen met de borst vooruit, inclusief oranje sjaal. Dat mag. Maar er zijn wel risico’s aan het zoeken van de confrontatie met de samenleving. Niet iedereen heeft dezelfde vaardigheden als Bart Jan Spruyt. Pas publiceerde een SGP-jongere een nogal treurig filmpje waarin hij op corps-achtige wijze zijn visie gaf op de positie van de vrouw. Dat filmpje haalde zelfs de NOS en keerde als een boemerang terug op de SGP-kring zelf.”

Narrig

De rechtse politici Wilders en Baudet hebben invloed op de wijze van politiek bedrijven in SGP-kring, betoogde Dekker. „Door mensen als Cor Verkade en Bart Jan Spruyt (pleitbezorgers van het conservatisme, JV) is er een discours ontstaan waarin het reformatorische verhaal wordt gekoppeld aan het conservatieve verhaal van Wilders en Baudet. Hun verhaal is narrig en boos en kenmerkt zich door een sterk besef van het eigen gelijk en trots op het gereformeerde verleden. In dat verhaal wordt de ander weggehoond en heerst een sterke afkeer van dialoog.” Dekker zei wel dat het reformatorische verhaal en het verhaal van Wilders en Baudet niet één op één hetzelfde zijn.

Kootwijkerbroek

In dorpen met een reformatorische signatuur bestaat het risico van radicalisering, waarschuwde Dekker.
Hij noemde de dorpen Urk, Staphorst en Kootwijkerbroek en de stad Rijssen. In die plaatsen valt de dorpscultuur min of meer samen met de reformatorische cultuur, zei Dekker. „Het gaat om mooie gemeenschappen, waar mensen onderling zorg voor elkaar hebben. In die dorpen heerst een sterk zelfbewustzijn. In de trant van: Wij doen het op onze eigen manier. Dorpelingen ervaren de wereld buiten hun woonplaats als bevreemdend.”

Juist in tijden van crises kan er een botsing ontstaan tussen dorpen en de landelijke overheid dan wel de rest van de samenleving, schetste Dekker. Hij verwees naar de crisis rond mond-en-klauwzeer (mkz) die twintig jaar geleden in Kootwijkerbroek diepe sporen trok. Dorpelingen kwamen tegenover de mobiele eenheid te staan. „Inwoners van Kootwijkerbroek waren bereid tot vechten. Dat zit diep in hun genen.” De sympathie in reformatorische boerendorpen voor een omstreden actiegroep als Farmers Defence Force noemde Dekker „benauwend en eng.”

Stillen

Doordat de overheid tientallen jaren nauwelijks oog had voor de cultuur in dorpen, voelen bijvoorbeeld reformatorische dorpelingen zich minder thuis in de samenleving, schetste Dekker. „De Nederlandse cultuur is echt een uniforme, eenvormige cultuur. Dat is ergens intolerant. Want in zo’n cultuur is eigenlijk geen plek voor bijvoorbeeld reformatorischen, moslims of mensen die moeite hebben met het coronabeleid. Terwijl het juist zo belangrijk is dat overheid en samenleving en minderheden met elkaar in gesprek gaan.”

Ondanks zijn zorgen over specifieke refodorpen vreest Dekker niet zozeer dat de reformatorische kring in zijn geheel radicaliseert, al waarschuwt hij wel voor toenemende polarisatie.

Hij zegt een zwak te hebben voor de refokring. „Veel reformatorischen zijn voor mij nog steeds de stillen in den lande. Ik hou van deze subcultuur, romantiseer die misschien zelfs. Ik zie de reformatorische leefstijl als een leefkunst waar kracht in zit. Op een bescheiden manier zeggen veel reformatorischen tegen de buitenwereld: Laat ons met rust. Er is in reformatorische kring eerder de neiging tot radicaal martelaarschap dan tot radicaal verzet.”

In een optreden van de Staphorster SGP’er Den Ouden recent bij tv-programma Op1 ziet Dekker „de kern van het bevindelijk gereformeerde leven. In alles was te merken dat Den Ouden voor God afzag van een coronavaccinatie. En de Staphorster toonde zich bereid zijn plekje op de ic af te staan.”

Illustratief vindt Dekker ook een recente reformatorische preek die hij hoorde. „In de dienst werd in schrille woorden de huidige cultuur beschreven. Alle kwaad werd genoemd. Wie zal ontkennen dat we in de eindtijd leven? vroeg de predikant zijn gemeente. Maar kenmerkend is dat hij benadrukte: „Wij zijn minstens zo slecht als de wereld.”

Wantrouwen

In SGP-kringen stijgt het wantrouwen jegens de overheid, betoogde dr. Arie Versluis, christelijk gereformeerd predikant in Ede en verbonden aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). Hij wees op voorbeelden uit de Bijbel die een kritische houding tegenover de overheid rechtvaardigen. „In de Psalmen worden de grootmachten van de wereld ontmaskerd als onderdrukkers die chaos veroorzaken.”

Tegelijkertijd klinkt in de Bijbel „zelden of niet een oproep tot verzet of opstand”, stelde Versluis zaterdag tijdens het door zo’n vijftig mensen bijgewoonde congres. „Paulus roept in Romeinen 13 op tot gehoorzaamheid aan de overheid. Inhoudelijke distantie tot de wereld hoeft niet te leiden tot afkeer en geweld. Waakzaamheid is wat anders dan wantrouwen. Waakzaamheid maakt je niet minder alert, maar is wel geduldiger en vriendelijker.”