Verwachting is dat het parlement een veel welkomer toon aanslaat dan Eurlings in het advies aan de EU–regeringsleiders. Die beslissen halverwege volgende maand over de gesprekken.

Onderhandelaars van de socialistische, liberale en groene fracties hebben inmiddels met Eurlings een akkoord bereikt over een dertigtal compromisteksten. Volgens de onderhandelaar voor de Groenen, GroenLinks-europarlementariër Joost Lagendijk, zal een groot deel van de liberalen en de helft van de christen–democraten daarmee kunnen leven.

De Duitse en Franse christen–democraten zullen dat vermoedelijk niet kunnen, verwacht Lagendijk. „Die willen eigenlijk helemaal geen onderhandelingen over EU–lidmaatschap met Turkije. Die gaan niet verder dan een speciaal partnerschap met Ankara", aldus de europarlementariër die ook de vaste parlementaire delegatie voor Turkije aanvoert.

Toetredingsgesprekken moeten gaan over EU–lidmaatschap, vindt Jan–Marinus Wiersma (PvdA). „Dus niet over een gepriviligeerd partnerschap of zoiets, wat de christen–democraten altijd nog openhouden", zegt de ondervoorzitter van de socialistische EP–fractie. Hij verwacht een meerderheid voor dit standpunt.

Ook kan het parlement de regeringsleiders nadrukkelijk oproepen „zonder onnodige vertraging" de gesprekken te beginnen. Veel parlementariërs zijn het bovendien oneens met Eurlings dat Turkije eerst aan politieke criteria moet voldoen, voordat over andere zaken mag worden gesproken. „Eurlings probeert in zijn rapport de kool en de geit te sparen", zegt Wiersma. „Maar zijn rapport zal dinsdag toch wat opschuiven naar fracties met een positiever standpunt."

Daarentegen probeert SGP’er Bas Belder het rapport juist zo kritisch mogelijk te houden. De SGP is principieel tegen Turks EU–lidmaatschap. Hooguit een partnerschap is mogelijk, waarbij eerst moet zijn voldaan aan politieke criteria, laat Belder weten.

De VVD, die geen zitting heeft in de commissie buitenland, kan zich „grosso modo" wel vinden in het rapport–Eurlings, stelt de liberale europarlementariër Maaten. De VVD’er denkt echter dat de liberale fractie redelijk gespleten zal opereren. De Franse, Duitse en Cypriotische liberalen zijn voor een erg kritisch rapport. De andere leden van de derde grootste parlementsfractie willen Turkije sneller tegemoet komen.

Maaten is tegen voorstellen die uitgaan van een begin van onderhandelingen met het vooruitzicht op verbetering van de situatie tijdens de gesprekken. Hij is wel gewonnen voor de Nederlandse gedachte dat minstens eenderde van de EU–lidstaten de besprekingen kan stopzetten als Turkije uit de pas loopt met de mensenrechten.

„Ik vind dat een werkbaar voorstel", aldus Maaten. „Het is wel opmerkelijk dat dit tegen de unanimiteit ingaat, waar Nederland op zich altijd zo’n grote voorstander van is." Ook Lagendijk vindt het „geen gek voorstel" dat negen lidstaten aan de noodrem kunnen trekken.

Eurlings zelf wil vooraf niet reageren op de massale wijzigingsdrift van zijn collega–europarlementariërs. Het rapport is een van de grondstoffen voor het besluit op de top van EU–regeringsleiders 16 en 17 december, onder voorzitterschap van premier Balkenende.

Zie ook:
Nederland laat vraag onderhandelingen Turkije nog open