Tradities houden doorgaans stand, terwijl de omstandigheden wisselen. Dat is de kracht en tegelijk de zwakte ervan. Wanneer tradities inhoudelijk hun betekenis hebben verloren, kunnen ze al snel een holle vorm worden. Anderzijds kan een traditie juist houvast en stabiliteit bieden als alles op drift lijkt te zijn gekomen.

In de preken die deze week op dankdag zijn gehouden, is soms de (retorische) vraag gesteld of het dit jaar wel mogelijk en zinvol is om de Heere „ootmoedig dank te betuigen voor al Zijn zorgen.” Er is immers veel wat somber maakt. Daarbij wordt –logisch– direct gedacht aan de coronapandemie. Dat lijkt momenteel het grootste probleem te zijn waarmee de mensheid worstelt.

Dat is inderdaad een enorm probleem. Maar het is niet het enige. Zomaar een greep: de polarisatie in de maatschappij, de opmars van de militante islam, de oplopende spanning tussen grootmachten, de energieproblematiek en de klimaatcrisis. Als je het (incomplete) rijtje bekijkt, lijkt de vraag terecht: En dan nog danken?

Het antwoord op deze vraag is te vinden in de bekende woorden uit Habakuk 3. „Alhoewel de vijgenboom niet bloeien zal en geen vrucht aan den wijnstok zijn zal, dat het werk des olijfbooms liegen zal en de velden geen spijze voortbrengen; dat men de kudde uit de kooi afscheuren zal, en dat er geen rund in de stallingen wezen zal, zo zal ik nochtans in den Heere van vreugde opspringen; ik zal mij verheugen in den God mijns heils.”

Genade

Zeker, die tekst wordt soms wel heel gemakkelijk aangehaald. Wie in zware moeiten verkeert en dit vanuit diepe overtuiging kan nazeggen, weet dat dit genade is. Maar hier ligt wel de sleutel. Ook in zorgwekkende omstandigheden zal de gelovige beseffen dat alles wat hij of zij krijgt genade is. Daarom schrijft Paulus: „Want wat hebt gij dat gij niet hebt ontvangen?” (1 Kor. 4:7). Dus ook in moeilijke tijden is het nog nodig dankdag te houden.

Danken betekent ook: weten dat men afhankelijk is van een ander, van de Ander. Alleen een ontvanger die geen tegenprestatie of betaling heeft gedaan, is gehouden te danken.

Dat besef van afhankelijkheid past niet bij de gedachte dat wij mensen de problemen wel even zullen oplossen. Dat leert ons bijvoorbeeld de coronacrisis. Daarom is er terechte kritiek te leveren op de slogan ”Alleen samen krijgen wij corona eronder”. De praktijk leert inmiddels dat we het samen niet redden. De opbouw van een gezamenlijke immuniteit zou een wal zijn die het gevaar kon keren. Inmiddels weten we: alleen samen redden we het niet. Er is hulp van Hogerhand nodig, want de mens is als nietig schepsel niet in staat het gevaar te keren.

Bijbelse plicht

Betekent dit dat we als mensen maar gewoon door kunnen leven zonder de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen te nemen? Dat zal geen weldenkend mens bepleiten. De basisregels in acht nemen is het minste wat we kunnen doen. Dat is zelfs Bijbelse plicht. Want een mens mag zich niet moedwillig in gevaar brengen.

De menselijke overmoed die in de oproep van de overheid doorklinkt moet worden afgekeurd, maar daarmee is niet gezegd dat waakzaamheid en voorzichtigheid misplaatst zijn. Ze zijn hard nodig. Maar wel in combinatie met het besef dat wij mensen het niet alleen redden. Daarom niet alleen handen wassen, maar ook handen vouwen. Zo wordt dankdag ook biddag.

Eenzelfde houding is noodzakelijk als het gaat om de klimaatproblemen. Ook al is men geen deskundige, ieder kan zien dat er in de natuur ontwikkelingen zijn die zorg geven. Bodemvervuiling, de opwarming van de aarde en het daarmee gepaard gaande extreme weer, het uitsterven van bepaalde diersoorten, zijn maar enkele indicaties. Waar gaat dat heen? Niemand 
die daar een sluitend antwoord op heeft.

Het is geen overbodige luxe dat mensen zich daar druk om maken. Tegen die achtergrond is het ook goed dat deze twee weken regeringen in Glasgow spreken over mogelijke oplossingen. Er zijn mindere zaken te noemen waarvoor wereldleiders samenkomen. De klimaatproblemen zijn urgent en vragen om een mondiale aanpak.

Maar ook hier geldt: alleen samen redden we het niet. Dat besef lijkt te ontbreken in Glasgow. De heersende gedachte is dat wanneer de mensheid gezamenlijk de problemen aanpakt, het tij gekeerd wordt.

Het is juist die gedachte van maakbaarheid waar de schoen wringt. De geschiedenis heeft wel geleerd dat de mensheid het uiteindelijk niet redt. Alleen de Schepper van hemel en aarde kan de problemen oplossen. En Hij zal dat ook doen! Er komt een nieuwe schepping waar geen milieuproblemen zorg zullen geven.

Betekent dit dat de mens er maar lustig op los kan leven? Dat hij de problemen kan laten liggen? Zeker niet. Ook hier geldt dat mensen gehouden zijn om als rentmeesters de aarde te bebouwen en te bewaren; zorg te dragen voor de schepping en maatregelen te nemen als het fout gaat.

Linkse hobby

Orthodoxe christenen zijn nogal eens geneigd de aandacht voor milieu af te doen als linkse hobby. Sommigen gaan zelfs zo ver de zorgen rondom de natuur te ontkennen. Terwijl de Bijbel zegt: „Want wij weten, dat het ganse schepsel tezamen zucht en tezamen als in barensnood is tot nu toe.” ”Het ganse schepsel”, dat is mens en natuur, klimaat en milieu. Ieder heeft te maken met de problemen die hier worden vergeleken met de barensweeën van een aanstaande moeder. En ieder is geroepen om de handen uit de mouwen te steken als het fout gaat. Zoals een vroedvrouw dat doet wanneer ze bij het kraambed van een aanstaande moeder staat.

Ontkennen, toekijken en negeren past niemand, maar zeker een christen niet. Maar bij al deze noodzakelijke inzet zal het besef nodig zijn dat wij mensen alleen het niet redden. Ook hier is hulp van Hogerhand nodig.

Betrekkelijk dicht bij het gigantische conferentiecentrum waar deze weken de klimaattop in Glasgow wordt gehouden, staat aan de Woodlands Road de imposante St. Jude’s Church. Daar komt de Free Presbyterian Church bijeen. Woensdag werd daar de wekelijkse gebedsdienst gehouden. Jammer dat de conferentiegangers afwezig waren. Want daar, in de christelijke gemeente, moet de zorg voor het klimaat beginnen. Met gebed.